AKTUALNOŚCI

OŁTARZ POLOWY O. JANA RDZANKA

28 kwietnia 2020

Ołtarz polowy: 27 × 70,5 × 36 cm

Zbiory Wotarium w Niepokalanowie

Pamiętam pierwsze dni powstania warszawskiego. Przebywałem na terenie Kampinosu. Biegnąc z komżą i stułą do miejsca, w którym właśnie zakończyła się bitwa z oddziałami niemieckimi, natknąłem się na trzech rannych żołnierzy z wyszarpanymi wnętrznościami. Zatrzymałem się przy nich. Wokół nie było nikogo. Jak im pomóc?

Stefan Wyszyński, Przemówienie do młodzieży akademickiej na zakończenie rekolekcji w kościele pw. św. Anny, Warszawa, 22 marca 1972 r.

W 1939 r. Polska znalazła się pod dwiema okupacjami: niemiecką i sowiecką. Z powodu niemożności normalnego funkcjonowania Państwo Polskie musiało zejść do podziemia, aby kontynuować walkę z okupantami przy pomocy metod konspiracyjnych. Ważne miejsce w tajnych strukturach państwa podziemnego zajmowali księża kapelani. Prawie wszystkie formacje podziemne miały swoich opiekunów duchowych. Do ich obowiązków należało słuchanie spowiedzi, odprawianie Mszy Świętych (często w lasach, na podwórkach lub w piwnicach domów), podtrzymywanie nadziei walczących poprzez modlitwy, rozmowy i samą obecność, nadto opiekowanie się ludnością cywilną i chorymi w szpitalach. Niektórzy księża wraz ze swoimi oddziałami brali czynny udział w akcjach dywersyjnych. Kapelani działali nie tylko w okupowanej Polsce. Służba ojczyźnie obejmowała również towarzyszenie żołnierzom na różnych frontach wojennych, np. w czasie wymarszu armii gen. Władysława Andersa z Sowietów do Włoch.

Szczególną kartę w dziejach Polskiego Państwa Podziemnego zapisali kapelani powstania warszawskiego, którzy służyli oddziałom walczącej stolicy. Niektórzy brali osobisty udział w akcjach dywersyjnych i sabotażowych. Spośród ok. 150 duszpasterzy warszawskich szczególnie zasłużyli się: x. płk Jerzy Baszkiewicz pseudonim „Radwan II”;  x. płk Tadeusz Jachimowski ps. „Budwicz”, naczelny kapelan AK, rozstrzelany przez Niemców w zbiorowej egzekucji w pierwszych dniach powstania; x. ppłk Stefan Kowalczyk ps. „Biblia”, który przydzielał kapelanów do poszczególnych formacji wojskowych; x. Antoni Czajkowski ps. „Badur”, uczestniczący w zdobywaniu kamienic w centrum miasta; czy też x. Wacław Karłowicz ps. „Andrzej Bobola” – twórca największego szpitala powstańczego w stolicy, zasłużony w ratowaniu cudownej figury Jezusa ukrzyżowanego z płonącej katedry warszawskiej. W gronie kapelanów powstania warszawskiego znalazł się x. Stefan Wyszyński ps. „Radwan III”, który towarzyszył żołnierzom zgrupowania Armii Krajowej „Kampinos”. W czasie powstania 50 kapelanów zginęło pod ostrzałem lub zostało zamordowanych przez Niemców w akcie zemsty. Ksiądz Józef Stanek, pallotyn, został powieszony na własnej stule, a o. Michał Czartoryski, dominikanin, rozstrzelany w szpitalu powstańczym. Obaj duchowni zostali beatyfikowani razem ze 108 męczennikami drugiej wojny światowej 13 czerwca 1999 r. przez Jana Pawła II.

W zbiorach Mt 5,14 znajduje się przypominający rozkładaną walizkę ołtarz polowy, przy którym w czasie wojny sprawował Msze Święte franciszkanin o. Jan Rdzanek, kapelan Ludowego Wojska Polskiego. Wokół ołtarza znajdują się paramenty i szaty liturgiczne, które były niezbędnym wyposażeniem kapelana podczas posługi (m.in. kielich, ampułki na wino oraz wodę, stuła i ornat). Szaty kapłańskie mają kolory czarny i fioletowy, co podkreśla charakter posługi kapelanów wojennych, którzy najczęściej przywdziewali barwy pokutne podczas sprawowania obrzędów pogrzebu tragicznie zmarłych żołnierzy albo spowiedzi umierających. Była to codzienność każdego kapelana wojskowego na wszystkich frontach światowej wojny.

W czasie powstania pracowałem przy lekarzu chirurgu, który przez 2 tygodnie niemal nie spał. Pamiętam, jak byłem zmęczony, znużony tą ciągłą krwią, amputacjami, koszami wynoszonych rąk i nóg, tą męką żołnierzy, którzy byli bohaterscy na froncie, a jak dzieci na stole operacyjnym. Patrzyłem na to wszystko, przeżywałem to strasznie. Wydawało mi się, że nie dla mnie ten obraz, ale dzisiaj rozumiem, jak wiele mi to dało.

Stefan Wyszyński, Przemówienie do pielęgniarek, Warszawa, 31 stycznia 1965 r.

Czarny ornat skrzypcowy: 196 × 64 × 1 cm

Manipularz do czarnego ornatu skrzypcowego: 47 × 13 × 1 cm

Stuła do czarnego ornatu skrzypcowego: 200 × 18,5 × 1 cm

Bursa do czarnego ornatu skrzypcowego: 19,5 × 19,5 × 1 cm

Welon do czarnego ornatu skrzypcowego: 50 × 50 × 1 cm

Kielich do ołtarza polowego: wys. 23 cm.; śr. 12,5 cm.

Krzyżyk do ołtarza polowego: 8,5 × 4,5 × 1 cm

Palka do ołtarza polowego: 12 × 12 × 1 cm

Świecznik 1 do ołtarza polowego: wys. 3,5 cm, śr. 5 cm

Świecznik 2 do ołtarza polowego: wys. 3,5 cm, śr. 5 cm

Stuła fioletowa: 114 × 9 cm

Zbiory Wotarium w Niepokalanowie