AKTUALNOŚCI

O JAKIEJ EUROPIE MARZYŁ JAN PAWEŁ II?

25 lipca 2023

Zjednoczona Europa jutra winna na nowo objąć rolę przewodniczki cywilizacji światowej…

Jan Paweł II, Parlament Europejski w Strasburgu, 11 października 1988 r.

Jan Paweł II udał się helikopterem na Mont Blanc 7 września 1986 r., aby modlić się za Europę i z jej najwyższego szczytu wygłosić apel do mieszkańców Starego Kontynentu. Do Europy apelował, aby „porzuciwszy anachroniczne napięcia i przestarzałe uprzedzenia, odkryła podstawy swojej jedności i odnalazła te wartości, które na przestrzeni dziejów nadawały wielkość jej historii”.

Na początku pontyfikatu, podczas swej pierwszej pielgrzymki do Polski, 3 czerwca 1979 r., w Gnieźnie, Jan Paweł II odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy, na którą składają się dwie wielkie tradycje: Wschodu i Zachodu. Znalazło to później wyraz w pięknej metaforze o „dwóch płucach” Europy – wschodnim i zachodnim, powtarzanej za rosyjskim poetą i myślicielem Wiaczesławem Iwanowem, konwertytą z prawosławia na katolicyzm.

Papież postrzegał Stary Kontynent postrzegał jako wspólnotę ducha, którego cywilizacyjny dorobek nie jest zrozumiały bez treści chrześcijańskiego orędzia. Nie negując bynajmniej struktur politycznych i gospodarczych, był przekonany, że najważniejszym i najtrwalszym spoiwem Europy są wartości duchowe.

Antologia Europejskie wizje polskich pisarzy w XX wieku, Warszawa 2011

W czasie, kiedy Europa była podzielona, wydawało się na trwale, żelazną kurtyną, Jan Paweł II głęboko wierzył, że sprzeczności i podziały pomiędzy państwami i narodami zostaną przełamane, co pozwoli zbudować nową, zjednoczoną Europę – od Atlantyku aż po Ural. Byli i tacy, którzy tę wizję traktowali jako mrzonkę, wykwit wyobraźni pięknoducha, jednak ta wizja się sprawdziła w tym sensie, że upadł system totalitarny w Europie środkowo-wschodniej, a Unia Europejska otworzyła się na nowe państwa członkowskie.

Jan Paweł II dostrzegał słabnące znaczenie Europy, niemniej jednak w Akcie Europejskim w Santiago de Compostela 9 listopada 1982 r. wyraził nadzieję, że może być ona jeszcze „latarnią cywilizacji i bodźcem postępu dla świata”. Podobną opinię wyraził sześć lat później przemawiając w Parlamencie Europejskim w Strasbourgu.

Dzisiaj Europa traci jeszcze bardziej na politycznym, ekonomicznym i kulturowym znaczeniu. Zauważają to nawet poeci. Adam Zagajewski w swoim wierszu Europa zasypia pisał: „Kiedy Europa wreszcie twardo zaśnie, Ameryka będzie czuwała” . Nie chodzi tu o różnicę czasu dzieląca oba kontynenty, lecz przecież coś znaczenie więcej.

Jan Matejko, Ameryka i Europa połączone drutem telegraficznym, Politechnika Lwowska

Niespełna 30 lat po wspomnianym przemówieniu Jana Pawła II w Parlamencie Europejskim, papież Franciszek w tym samym miejscu mówił o Starym Kontynencie jako zmęczonym i bezsilnym niczym „bezpłodna babka”. Dlatego warto wracać do optymistycznego przesłania Jana Pawła II, który nigdy nie stracił wiary w Europę, zachęcając jej mieszkańców do wskrzeszenia  awnego dynamizmu i odnalezienia w jej dziedzictwie tego, co jest najbardziej ludzkie i najszlachetniejsze. Cały czas pamiętając o chrześcijańskiej tożsamości Europy, w której także na równych prawach jest miejsce dla każdego człowieka, apelował o budowanie Europy ducha.

Na rok przed śmiercią Jan Paweł II, 24 marca 2004 r., otrzymując Nagrodę Karola Wielkiego, powiedział: „Europa, o jakiej marzę, to polityczna, a przede wszystkim duchowa jedność, w której chrześcijańscy politycy wszystkich krajów są świadomi bogactw, jakie daje człowiekowi wiara: jako zaangażowani mężczyźni i kobiety starają się owe bogactwa wykorzystać w służbie wszystkich, aby powstawała Europa ludzi, nad którą jaśnieje oblicze Boga. Oto marzenie, które noszę w sercu i które chciałbym przy tej okazji powierzyć państwu i przyszłym pokoleniom”.

* * *

Podczas międzynarodowej konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II, która odbędzie się 17 października 2023 r. w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, zaproszeni goście będą rozmawiać także o wizji Europy. Wykład na ten temat wygłosi wybitny włoski watykanista Andrea Gagliarducci.