AKTUALNOŚCI

Dialog, czyli łączność ludzi ducha

19 lipca 2023

Jan Paweł II przeszedł do historii jako pierwszy papież, który zorganizował wielkie spotkanie międzyreligijne w Asyżu, jako pierwszy papież, który odwiedził synagogę, przekroczył progi pagody – świątyni buddyjskiej i był w meczecie.

Żarliwie protestował przeciwko używaniu religii do zastosowania przemocy i pretekstu do fanatyzmu religijnego, co ujawniło się zwłaszcza w jego wystąpieniach po ataku islamskich fundamentalistów na World Trade Center  11 września  2001. Zaledwie kilkanaście dni później, wbrew radom swoich współpracowników, udał się z pielgrzymką do Kazachstanu, kraju muzułmańskiego.

Jan Paweł II ze szczególnym zaangażowaniem włączył się w dialog trzech „religii Abrahamowych”: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu, przypominając, że postać tego patriarchy łączy trzy monoteistycznie religie księgi, których wyznawcy uważają się za spadkobierców jednego ojca wiary. Z mocą podkreślał, że Żydów, chrześcijan i muzułmanów łączy wiara w jednego Boga: wszechmogącego, miłosiernego i sprawiedliwego. Dla dialogu z Żydami Jan Paweł II zrobił więcej niż wszyscy papieże przed nim razem wzięci.  On jako pierwszy duchowny nazwał ich naszymi „starszymi braćmi w wierze”, co miało miejsce podczas historycznej wizycie w Wielkiej Synagodze w Rzymie  13 kwietnia 1986.

Kilka miesięcy później, 27 października 1986 roku Jan Paweł II  zaprosił przedstawicieli różnych religii oraz Kościołów chrześcijańskich, na pierwszy Światowy Dzień Modlitw o Pokój. Do Asyżu przybyło 47 delegacji reprezentujących – poza chrześcijaństwem – 13 religii świata, m.in. buddyzmu, hinduizmu, islamu i judaizmu. Było to pierwsze w historii tak wielkie zgromadzenie wyznawców różnych religii. Fotografie utrwaliły to niezwykłe, niespotykane w dziejach ludzkości wydarzenie: w bazylice św. Franciszka, pośrodku  półokręgu stał papież. Po jego prawej ręce miejsce zajęli reprezentanci wyznań chrześcijańskich poczynając od przedstawiciela prawosławnego Patriarachatu Ekumenicznego, arcybiskupa Metodego, a po lewej – delegacje innych religii, poczynając od buddyjskiego Dalajlamy.  Tak wyjaśnił sens spotkania Jan Paweł II: „Już sam fakt, iż tak wielu przywódców religijnych zebrało się na modlitwie, jest zachętą dla współczesnego świata, by uświadomił sobie, że istnieje inny wymiar pokoju, że obok negocjacji politycznych, kompromisów lub ekonomicznych przetargów istnieje inny sposób szerzenia pokoju. Jest nim modlitwa, która bez względu na zróżnicowanie religii wyraża związek z potęgą najwyższą, która znacznie przekracza granice naszych ludzkich możliwości”.

Po raz drugi Jan Paweł II zorganizował podobne spotkanie 24 stycznia 2002 r. Telewizje całego świata –  w tym obecna w Asyżu oglądana przez miliony wyznawców islamu katarska stacja Al Dżazira, która nadawała wystąpienia Osamy bin Ladena po atakach terrorystycznych z 11 września 2001 r. – pokazywały, jak katoliccy kardynałowie idą ręka w rękę z rabinami, mułłami i buddyjskimi mnichami. W Asyżu stawili się przedstawiciele 31 wyznań chrześcijańskich oraz muzułmanie, Żydzi, hinduiści, buddyści, wyznawcy konfucjanizmu, zoroastryzmu, szintoizmu, dżajnizmu i animistycznych religii afrykańskich. Reprezentowali oni 80 proc. ogółu wszystkich wierzących na świecie.

„Tylko Ty mogłeś zorganizować takie spotkanie” – mówił do Papieża rabin Israel Singer z USA podczas uroczystości w Asyżu.

Organizując spotkania w Asyżu Jan Paweł II podjął olbrzymie ryzyko posądzenia o synkretyzm. Nie chodziło jednak mu o to, aby przedstawiciele wszystkich religii modlili się o pokój na świecie wspólnie, lecz czynili to osobno: każda religia zgodnie z własną tradycją.

Spotkania w Asyżu, zwłaszcza to pierwsze, uznawana są za jedno z najważniejszych wydarzeń pontyfikatu Jana Pawła II. Nigdy przedstawiciele religii nie byli tak blisko siebie, a świat ujrzał ich pokojowe, piękne oblicze.

Warto tutaj wspomnieć o innym wielkim bezprecedensowym wydarzeniu, jakim było spotkanie Papieża z młodzieżą muzułmańską na stadionie w Casablance 19 sierpnia 1985 r. Przeszło ono do historii jako  pierwsze masowe spotkanie papieża ze światem islamu. Na arenie sportowej zgromadziła się 80-tysięczna rzesza młodzieży muzułmańskiej, a na zewnątrz stadionu – ok. 2 mln. młodych  Marokańczyków. O zabranie głosu poprosił Jana Pawła II inicjator spotkania, król Hassan II, który podkreślił, iż „moralnym obowiązkiem papieża jest przemawiać do wszystkich, bez względu na różnice religijne”.  Ojciec Święty stwierdził, że wszyscy ludzie powinni się wzajemnie szanować, przezwyciężyć wszelki rodzaj dyskryminacji i służyć sobie wzajemnie. Papież zachęcił młodzież muzułmańską do wspólnego z katolikami dawania świadectwa tzw. zamysłowi Boga, to znaczy odczuciu obecności Boga, do kochania i pomagania każdej osobie ludzkiej, która jest stworzeniem Boga i w pewnym sensie Jego darem, do budowania świata bardziej ludzkiego, sprawiedliwego, braterskiego. Papież życzył młodzieży muzułmańskiej, aby mogła przyczyniać się do budowy takiego świata, w którym Bóg zajmowałby pierwsze miejsce, oraz zapewnił ją, iż na tej drodze spotka się z szacunkiem i współpracą swoich rówieśników, braci i sióstr katolików.

Podczas spotkania międzyreligijnego w Delhi (2 lutego 1986) Jan Paweł II podkreślił: „Dzisiejszy świat odczuwa  potrzebę współdziałania wszystkich religii dla dobra ludzkości, czynić zaś należy to w perspektywie duchowej natury człowieka”.

O dialogu, zwłaszcza w kontekście relacji katolicko-żydowskich, będziemy dyskutowali 17.10. 2023 podczas międzynarodowej konferencji w Mt 5,14| Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Udział zapowiedział rabin Jack Bemporad, wybitny uczestnik dialogu chrześcijańsko-judaistycznego, długoletni profesor studiów międzyreligijnych na watykańskim Uniwersytecie Angelicum, założyciel i dyrektor Centrum Porozumienia Międzyreligijnego, człowiek, który wniósł duży wkład w prace nad ustanowieniem stosunków dyplomatycznych między Stolicą Apostolską a Izraelem.