AKTUALNOŚCI

DEBATA „ZAMACH NA PAPIEŻA – ŚMIERĆ PRYMASA. 15 DNI, KTÓRE WSTRZĄSNĘŁY POLSKĄ”

19 listopada 2021

Zamach na Papieża – śmierć Prymasa. 15 dni, które wstrząsnęły Polską – to tytuł zorganizowanej przez Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego debaty. W spotkaniu udział wzięli Piotr Dmitrowicz (historyk, dyrektor Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego), Sławomir Cenckiewicz (historyk, dyrektor Wojskowego Biura Historycznego), Jan Maria Jackowski (historyk, senator RP), Paweł Kowal (historyk i politolog, poseł na Sejm RP), a rozmowę poprowadził red. Rafał Dudkiewicz z Polskiego Radia 24.

Spotkanie odbyło się w oddziale Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego przy pl. Bankowym. Tematem dyskusji był maj 1981 r., – „15 dni, które wstrząsnęły Polską” – od zamachu na papieża Jana Pawła II 13 maja po śmierć prymasa Stefana Wyszyńskiego 28 maja. Pretekstem do spotkania było ukazanie się albumu Doświadczyć wspólnoty. Pożegnanie prymasa Wyszyńskiego w obiektywie Jana Marii Jackowskiego, ukazującego niepublikowane dotąd fotografie z pogrzebu Prymasa Tysiąclecia.

Debatę rozpoczęło odtworzenia wypowiedzi będącego już w ciężkim stanie zdrowia prymasa Wyszyńskiego po zamachu na Jana Pawła II. Prymas ówczesne przeżycia Polaków nazwał skromnymi w porównaniu z tym, co dotknęło „apostoła pokoju i miłości w całym świecie”, jak nazwał papieża z Polski. Wskazał, że zamach na papieża sprawia, iż ludzie współcześni czują się zaniepokojeni o losy świata. Stwierdził również, że nie udało się zabezpieczyć głowy Kościoła, i o to zapytał prowadzący spotkanie.

Sławomir Cenckiewicz powiedział, że ciężko ocenić, co konkretnie miał na myśli prymas – czy wspólnota Kościoła nie była w stanie obronić papieża, czy służby Watykanu, czy władze Włoch. Przywołał publikacje IPN analizujące historię zamachu na polskiego papieża, z których wynika, że „tropy sowieckie zamachu są dowiedzione”. Podkreślił, że cały mechanizm decyzyjny nie jest dokładnie znany, jednak „nie ulega wątpliwościom, że ta sprawa wyszła z Moskwy”. Omawiając dramatyczne okoliczności maja 1981 r. zwrócił uwagę na kontekst polityczny w Polsce – do władzy doszedł gen. Jaruzelski, wcześniej miało miejsce przesilenie bydgoskie, nastroje społeczne i w „Solidarności” pogarszają się.

Prof. Paweł Kowal analizował relacja Państwo-Kościół w pierwszej połowie 1981 r., zwracając uwagę na zmiany, jakie zachodziły w pragmatyzmie polityce komunistów względem Kościoła: „Przywództwo polskiego Kościoła musiało mieć naprawdę duże kompetencje polityczne, żeby sobie poradzić z partnerem, który kształtował się trochę inaczej, niż dotychczasowa tradycja PRL. Mam na myśli zarówno Kiszczaka i siłowy aspekt podejścia do Kościoła, jak ludzi wokół Jaruzelskiego, którzy mieli odpowiadać za intelektualne kształtowanie polityki wobec Kościoła”.

Senator Jan Maria Jackowski podkreślił, że Jan Paweł II i prymas Wyszyński w swojej działalności zawsze patrzyli na rzeczywistość przez pryzmat wiary, „obaj byli przekonani i to głosili, że Panem Historii jest Bóg”. Opisując atmosferę tamtych dni przytoczył polityczne okoliczności napięć społecznych. Wspomniał m.in. wielogodzinne spotkanie Wyszyńskiego z Jaruzelskim z 27 marca 1981 r., realną obawę przed interwencją Związku Sowieckiego, wprowadzenie kartek na artykuły spożywcze.

Opowiadał również o tym, jak dokumentował 4-dniowe uroczystości pogrzebowe prymasa Wyszyńskiego. O obecności służb PRL wśród rozmodlonych uczestników a także przedstawicieli władz PRL jako oficjalnej delegacji. Pogrzeb był transmitowany w radiu i telewizji. „Siła zgromadzenia polega na tym, że wspólnie przeżywa się emocje w ważnych chwilach. Starałem się odzwierciedlić to na zdjęciach. To było autentyczne doświadczenie wspólnoty” – mówił, odnosząc się do swojej publikacji ze zdjęciami z pogrzebu Prymasa.

Piotr Dmitrowicz, dyrektor Mt 5,14, mówił, że te „15 dni, które wstrząsnęły Polską”, to były najtrudniejsze dni dla polskiego Kościoła i Polaków od czasu uwięzienia prymasa Wyszyńskiego w 1953 r.: „Strach pomyśleć, co by było, gdyby w maju 1981 r. zabrakło obu wielkich Polaków. Te 15 dni pokazało, co dawali nam obaj, dla Polaków ten czas był wyjątkowy”.

W dyskusji poruszono również m.in. kwestię stosunku kard. Wyszyńskiego i innych ówczesnych biskupów do ruchu „Solidarności”, jego polityczny realizm, stosunek władz PRL do Prymasa, podejście Wyszyńskiego do „żołnierzy wyklętych”. Piotr Dmitrowicz, dyrektor Mt 5,14, dziękując uczestnikom debaty wyraził życzenie, by w przestrzeni muzealnej takich dyskusji było jak najwięcej.

Źródło: Katolicka Agencja Informacyjna (KAI)

Spotkanie – objęte patronatem Polskiego Radia 24 –  było transmitowane, nagranie dostępne jest w mediach społecznościowych Mt 5,14: