Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II – to tytuł międzynarodowej konferencji, która już 17 października odbędzie się w Warszawie. Organizatorem jest Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Znamy już uczestników konferencji – wśród prelegentów będą m.in. Juan Manuel Burgos, Rocco Buttiglione, Piotr Czauderna, Jarosław Sellin oraz George Weigel. Honorowy patronat nad konferencją objął Prezydent RP.
W poniedziałek 16 października br. mija 45 lat od chwili wyboru kard. Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową. W ramach obchodów zapraszamy 17 października do Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego na międzynarodową konferencję Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II.
PROGRAM
9.30–10.00 Powitanie
kard. Kazimierz Nycz, Metropolita Warszawski
Piotr Dmitrowicz, Dyrektor Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego
10.00–11.30 Istota nowego humanizmu
prof. Juan Manuel Burgos (Universidad CEU San Pablo, Hiszpania) – Człowiek inspiracją Jana Pawła II
prof. Rocco Buttiglione (Università degli Studi Internazionali di Roma, Włochy) – Przyszłość człowieka zależy od kultury
prof. Piotr Czauderna (Gdański Uniwersytet Medyczny, Polska) – Cierpienie. Nienapisana encyklika Jana Pawła II
moderacja: Marcin Przeciszewski (Katolicka Agencja Informacyjna)
Przerwa kawowa
11.45- 13.15 Meandry geopolityki
Robin Barnett (Foreign & Commonwealth Office, Wielka Brytania)
dr Eduard Habsburg-Lothringen (Ambasador Republiki Węgier przy Stolicy Apostolskiej)
dr Elizabeth Edwards Spalding (Victims of Communism Memorial Foundation, USA)
moderacja: Janusz Kotański (Ministerstwo Spraw Zagranicznych)
Lunch
14.15-15.45 W przestrzeni spotkania
prof. Jack Bemporad (Center for Interreligious Understanding, USA) – Istota dialogu z perspektywy żydowskiej
dr Anthony Eames (Ronald Reagan Presidential Foundation & Institute, USA) – Święte przymierze. Jan Paweł II i Ronald Reagan
dr Jarosław Sellin (Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego) – Karol Wojtyła i Żydzi
moderacja: ks. dr Adam Pawlaszczyk („Gość Niedzielny”)
Przerwa kawowa
16.00-17.30 Od Santiago po Ural. Wizja jednej Europy
Andrea Gagliarducci (ACI Group/EWTN, Włochy) – Europa. Wspólnota ducha
prof. Myrosław Marynowicz (Ukraiński Uniwersytet Katolicki, Ukraina) – Dwa płuca Europy
moderacja: dr Łukasz Adamski (Centrum Mieroszewskiego)
17.30-19.00 Decyzyjność i sprawczość. Jan Paweł II wobec najtrudniejszych spraw Kościoła
prof. Rocco Buttiglione (Università degli Studi Internazionali di Roma, Włochy)
prof. George Weigel (Ethics & Public Policy Center, USA)
moderacja: ks. prof. Andrzej Draguła (Uniwersytet Szczeciński)
19.00–19.10 zakończenie
OBOWIĄZUJE REJESTRACJA NA STRONIE: PapiezSwiatu.pl
Zapraszamy!
Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w 45. rocznicę inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II proponuje refleksję nad pytaniami o faktyczną decyzyjność i sprawczość papieża Polaka. O jego wpływ na budzenie sumień, ale też strategię zmieniającą układy geopolityczne.
Tak zwane przymierze z Ronaldem Reaganem i Margaret Thatcher, dalekowzroczność w budowaniu jedności Europy, próby dialogu z innowiercami, wreszcie takie wyzwania, jak ludobójstwa i konflikty zbrojne za czasów pontyfikatu oraz stanowczość i niezmienność w kwestiach etycznych, to tylko niektóre z wątków, które zostaną podjęte 17 października podczas międzynarodowej konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II.
Podczas tego wydarzenia zabiorą głos wybitni intelektualiści z Polski i z zagranicy, w tym m.in. Rocco Buttiglione, Juan Manuel Burgos, Piotr Czauderna, Myrosław Marynowicz, Jarosław Sellin czy George Weigel.
OBOWIĄZUJE REJESTRACJA. Zapisy i program konferencji na stronie: PapiezSwiatu.pl
Castel Gandolfo to miasto położone 30 km od Rzymu, gdzie znajduje się letnia rezydencja papieży. Nazwa miejscowości jest jednak znana także z innego powodu. Castel Gandolfo stało się symbolem dialogu i otwartości intelektualnej Jana Pawła II. To tu papież zapraszał na spotkania wybitnych uczonych z całego świta, aby przez parę dni dyskutować o problemach dotyczących człowieka, społeczeństwa i Europy.
Były wśród nich osoby religijne i niewierzące, o przekonaniach konserwatywnych i liberalnych. Gościli tam m.in. Czesław Miłosz, Leszek Kołakowski, o. Maciej Zięba OP, Emmanuel Lévinas, Paul Ricoeur, Robert Spæmann, Charles Taylor i Zbigniew Brzeziński. Sam Jan Paweł II pozostawał w roli słuchacza. Oficjalnie głos zabrał tylko raz. Natomiast zawsze bardzo angażował się w dyskusje przy wspólnych posiłkach. Wrażenie jakie pozostawiał po uczestnikach Castel Gandolfo można zawrzeć w zdaniu prof. Krzysztofa Michalskiego: „Mówił mało, zawsze bardzo skoncentrowany, z wyraźnie głębokim zastanowieniem, bez względu na to, czego dotyczyła rozmowa”
Spotkania w Castel Gandolfo, których gospodarzem był Jan Paweł II organizował Instytut Nauk o Człowieku, a tak naprawdę prof. Krzysztof Michalski i x. prof. Józef Tischner. Celem była rozmowa na temat antropologii, wolności człowieka, jego społecznych uwarunkowań, ale z pełną niezależnością i wolnością wypowiedzi. Jan Paweł II miał świadomość, że na komunizm i marksistowską wizję człowieka patrzy się inaczej na wschodzie i zachodzie Europy, a jeszcze inaczej na pozostałych kontynentach świata. Papieżowi nie chodziło jednak o konfrontację ideologiczną. Uważał, że nie ma skuteczniejszego narzędzia jak dyskusje polegające na wymianie poglądów i wzajemne poznanie wypowiadanych racji. Wierzył, że rozmowa, słuchanie się nawzajem otwiera horyzonty, przyczynia się do zrozumienia, rozwija. Tym bardziej więc ufał, że rozmowy o człowieku w różnych wymiarach jego aktywności, pomogą oczyszczać z błędów antropologię, która towarzyszy zawsze ideologiom i światopoglądom.
Atmosfera spotkań w Castel Gandolfo sięga swoich początków w krakowskim okresie duszpasterstwa Karola Wojtyły. Można powiedzieć, że u ich źródeł leżały dyskusje fizyków, filozofów, teologów czy matematyków o nauce i filozofii, do których zapraszał najpierw młody ksiądz Wojtyła, potem biskup i kardynał. Natomiast sam pomysł Castel Gandolfo zrodził się podczas spotkania grupy fizyków z czasów studenckich wypraw na kajaki, którzy w sierpniu 1980 roku przyjechali do Jana Pawła II.
Do dnia dzisiejszego uważa się, że atmosfera dialogu intelektualnego nakierowanego na służę człowiekowi jest trudna do powtórzenia, a referaty wtedy wygłoszone stanowią wciąż fundament dla analizy wielu problemów z obszaru humanistyki, ekonomii, filozofii, socjologii, medycyny czy etyki. Mimo że sam papież przyjął wtedy na siebie rolę słuchacza i odbiorcy dyskutowanych treści, jest pewne, że korzystał z nich budując swoje indywidualne odpowiedzi na problemy Kościoła i świata czy to poprzez dokumenty papieskie czy publiczne wypowiedzi.
* * *
Podczas konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II, która odbędzie się 17 października 2023 r. w Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, będziemy rozmawiali o najważniejszych wyzwaniach pontyfikatu i najtrudniejszych sprawach Kościoła tego okresu. Naszymi gośćmi będą m.in. Valentina Alazraki oraz prof. Piotr Czauderna.
W Was jest nadzieja, ponieważ Wy należycie do przyszłości, a zarazem przyszłość do Was należy.
Jan Paweł II, list Parati semper, 31 marca 1985 r.
Światowe Dni Młodzieży to jedna z wielu inicjatyw papieża Jana Pawła II, która rozwija się z niezwykłą intensywnością. Tegorocznym motywem przewodnim po Światowych Dniach Młodzieży, które odbywają się w Lizbonie w dniach 1-6 sierpnia 2023 r. jest hasło Maryja wstała i poszła z pośpiechem. Organizatorzy spodziewają się 2 milionów uczestników!
Pomysł stworzenia ŚDM sięga początku 1983 r., kiedy Jan Paweł II zdecydował o ustanowieniu 1984 „rokiem niezwykłej świętości”, upamiętniającym 1950. rocznicę śmierci i zmartwychwstania Jezusa Chrystusa. Ten festiwal młodzieży, jak go nazywają, został oficjalnie ogłoszony przez Jana Pawła II dnia 22 maja 1983 r. w Mediolanie, w ramach Krajowego Kongresu Eucharystycznego. Pierwsze spotkanie w Rzymie w 1984 r. zgromadziło znaczną większość Włochów: wśród 150 tys. zarejestrowanych odnotowano tylko 24 tys. obcokrajowców, czyli 16,12 proc. ogółu. Ojciec Święty wręczył wtedy młodzieży krzyż i wezwał zgromadzonych, aby ponieśli ten krzyż przez wszystkie kontynenty świata. Po zakończeniu pierwszego zjazdu młodzieży, pracownicy Papieskiej Rady ds. Świeckich nie byli przekonani, aby kontynuować kolejne. Papież jednak nalegał. Gdy ONZ ogłosiło 1985 Międzynarodowym Rokiem Młodzieży, Jan Paweł II tym bardziej podjął inicjatywy związane z młodzieżą, a skoncentrowane na wartościach i wyborach, które przed nimi stoją. Tego też roku wydał przepiękny, niezwykle bogaty w treści list do młodych Parati semper: „W Was jest nadzieja, ponieważ Wy należycie do przyszłości, a zarazem przyszłość do Was należy. Nadzieja zaś jest zawsze związana z przyszłością, jest oczekiwaniem „dóbr przyszłych”. […] Do Was należy odpowiedzialność za to, co kiedyś stanie się teraźniejszością wraz z Wami, a obecnie jest jeszcze przyszłością”.
Zjazd w Toronto w 2002 r. był ostatnim z udziałem Jana Pawła II. Wśród 187 tys. zarejestrowanych było aż 138 tys. cudzoziemców, czyli 74 proc. ogółu, co oznacza, że ŚDM stało się naprawdę świętem młodych z całego świata. Badacze tego tematu wciąż zbierają nowe fakty i świadectwa związane z ŚDM. Jedno z nich dotyczy spotkania w Stanach Zjednoczonych w 1993 r. Podczas zgromadzenia w Denver pilot helikoptera, weteran wietnamski, z trudem utrzymywał kontrolę nad swoim samolotem podczas zejścia na Mile High Stadium, z powodu okrzyków 90 tys. młodych, które wywołały turbulencje.
Popularność tego wydarzenia wiąże się ze stylem duszpasterstwa Karola Wojtyły. Podkreśla się, że przyciągał młodych do wspólnej modlitwy, gromadził na Mszy świętej, a do tego zawsze traktował każdego bardzo poważnie. Wiele czasu poświęcał na indywidualne rozmowy, uważnie słuchał. Już jako początkujący wikariusz x. Karol Wojtyła szukał młodych, którzy wspólnie z nim „rozśpiewają Kościół”. W duszpasterstwie przy kościele pw. św. Floriana zaczynali od kolęd i śpiewów gregoriańskich. Zarówno w okresie krakowskim jak i papieskim Karol Wojtyła – Jan Paweł II – rozpoznawany był jako człowiek zanurzony w modlitwie i relacji z Bogiem, a przez to niezwykle autentyczny i wiarygodny. To zapewne było jego siłą przyciągającą młodych z różnych pokoleń i to nadało ŚDM niezwykle transcendentny, ale zarazem osadzony w realiach życia wymiar.
Dzisiaj szacunkowo tylko patrząc liczba pielgrzymów uczestniczących w Światowych Dniach Młodzieży przekracza liczbę 12 mln. Kontynuował je Benedykt XVI jak i papież Franciszek. Jakiś czas temu rozpoczęły się w Polsce niezakończone jeszcze rozmowy na temat tego, czy ŚDM jako część spuścizny po Janie Pawle II można wpisać na listę światowego dziedzictwa niematerialnego.
* * *
O fenomenie Światowych Dni Młodzieży, o tym dlaczego Jan Paweł II tak mocno przyciągał do Kościoła młodych, o jakich wartościach mówił, o tym jak wielkie nadzieje wiązał z duszpasterstwem młodych i jak wiele inicjatyw powstało jako skutek ŚDM, będziemy rozmawiali podczas konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II, która odbędzie się 17 października 2023 r. w Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego.
Zjednoczona Europa jutra winna na nowo objąć rolę przewodniczki cywilizacji światowej…
Jan Paweł II, Parlament Europejski w Strasburgu, 11 października 1988 r.
Jan Paweł II udał się helikopterem na Mont Blanc 7 września 1986 r., aby modlić się za Europę i z jej najwyższego szczytu wygłosić apel do mieszkańców Starego Kontynentu. Do Europy apelował, aby „porzuciwszy anachroniczne napięcia i przestarzałe uprzedzenia, odkryła podstawy swojej jedności i odnalazła te wartości, które na przestrzeni dziejów nadawały wielkość jej historii”.
Na początku pontyfikatu, podczas swej pierwszej pielgrzymki do Polski, 3 czerwca 1979 r., w Gnieźnie, Jan Paweł II odsłonił duchową jedność chrześcijańskiej Europy, na którą składają się dwie wielkie tradycje: Wschodu i Zachodu. Znalazło to później wyraz w pięknej metaforze o „dwóch płucach” Europy – wschodnim i zachodnim, powtarzanej za rosyjskim poetą i myślicielem Wiaczesławem Iwanowem, konwertytą z prawosławia na katolicyzm.
Papież postrzegał Stary Kontynent postrzegał jako wspólnotę ducha, którego cywilizacyjny dorobek nie jest zrozumiały bez treści chrześcijańskiego orędzia. Nie negując bynajmniej struktur politycznych i gospodarczych, był przekonany, że najważniejszym i najtrwalszym spoiwem Europy są wartości duchowe.
Antologia Europejskie wizje polskich pisarzy w XX wieku, Warszawa 2011
W czasie, kiedy Europa była podzielona, wydawało się na trwale, żelazną kurtyną, Jan Paweł II głęboko wierzył, że sprzeczności i podziały pomiędzy państwami i narodami zostaną przełamane, co pozwoli zbudować nową, zjednoczoną Europę – od Atlantyku aż po Ural. Byli i tacy, którzy tę wizję traktowali jako mrzonkę, wykwit wyobraźni pięknoducha, jednak ta wizja się sprawdziła w tym sensie, że upadł system totalitarny w Europie środkowo-wschodniej, a Unia Europejska otworzyła się na nowe państwa członkowskie.
Jan Paweł II dostrzegał słabnące znaczenie Europy, niemniej jednak w Akcie Europejskim w Santiago de Compostela 9 listopada 1982 r. wyraził nadzieję, że może być ona jeszcze „latarnią cywilizacji i bodźcem postępu dla świata”. Podobną opinię wyraził sześć lat później przemawiając w Parlamencie Europejskim w Strasbourgu.
Dzisiaj Europa traci jeszcze bardziej na politycznym, ekonomicznym i kulturowym znaczeniu. Zauważają to nawet poeci. Adam Zagajewski w swoim wierszu Europa zasypia pisał: „Kiedy Europa wreszcie twardo zaśnie, Ameryka będzie czuwała” . Nie chodzi tu o różnicę czasu dzieląca oba kontynenty, lecz przecież coś znaczenie więcej.
Jan Matejko, Ameryka i Europa połączone drutem telegraficznym, Politechnika Lwowska
Niespełna 30 lat po wspomnianym przemówieniu Jana Pawła II w Parlamencie Europejskim, papież Franciszek w tym samym miejscu mówił o Starym Kontynencie jako zmęczonym i bezsilnym niczym „bezpłodna babka”. Dlatego warto wracać do optymistycznego przesłania Jana Pawła II, który nigdy nie stracił wiary w Europę, zachęcając jej mieszkańców do wskrzeszenia awnego dynamizmu i odnalezienia w jej dziedzictwie tego, co jest najbardziej ludzkie i najszlachetniejsze. Cały czas pamiętając o chrześcijańskiej tożsamości Europy, w której także na równych prawach jest miejsce dla każdego człowieka, apelował o budowanie Europy ducha.
Na rok przed śmiercią Jan Paweł II, 24 marca 2004 r., otrzymując Nagrodę Karola Wielkiego, powiedział: „Europa, o jakiej marzę, to polityczna, a przede wszystkim duchowa jedność, w której chrześcijańscy politycy wszystkich krajów są świadomi bogactw, jakie daje człowiekowi wiara: jako zaangażowani mężczyźni i kobiety starają się owe bogactwa wykorzystać w służbie wszystkich, aby powstawała Europa ludzi, nad którą jaśnieje oblicze Boga. Oto marzenie, które noszę w sercu i które chciałbym przy tej okazji powierzyć państwu i przyszłym pokoleniom”.
* * *
Podczas międzynarodowej konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II, która odbędzie się 17 października 2023 r. w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, zaproszeni goście będą rozmawiać także o wizji Europy. Wykład na ten temat wygłosi wybitny włoski watykanista Andrea Gagliarducci.
Polska nie leży tylko w Polsce, ale leży w całym świecie i nie tylko w Europie […], ponieważ sprawy, które toczą się w Polsce, mają znaczenie światowe.
Jan Paweł II, posiedzenie Rady Głównej Episkopatu Polski, Jasna Góra, 5.06.1979 r.
Pierwsza pielgrzymka Jana Pawła II do Polski ze względu na osobowość papieża, ale także pytanie, jaki przyjmie model współpracy z władzami w Polsce, cieszyła się niezwykłym zainteresowaniem społeczeństw i mediów na całym świecie. Podczas wizyty na Jasnej Górze 5 czerwca 1979 r. odbyło się posiedzenie Rady Głównej Episkopatu Polski, na którym obecny był także Ojciec Święty.
Historycy uznają treść protokołu z tego spotkania za modelowy przykład diagnozy sytuacji Polski i świata tamtego okresu. Lektura tego dokumentu pozwala zobaczyć, jak bardzo dojrzała i usystematyzowana była wizja Jana Pawła II odnośnie do kroków milowych, które należy wykonać, by zminimalizować wpływy systemu komunistycznego nie tylko w ojczyźnie papieża, ale również w krajach ościennych. Jan Paweł II nakreślił założenia polityki wschodniej Stolicy Apostolskiej oraz przedstawił stanowisko Kościoła wobec najważniejszych kwestii społeczno-politycznych. Podczas tego spotkania padły ważne dla dalszego przebiegu pontyfikatu słowa:
Musimy sobie zdać wspólnie sprawę u początku tej rozmowy, że Polska nie leży tylko w Polsce, ale leży w całym świecie i nie tylko w Europie. […] sprawy, które toczą się w Polsce, mają znaczenie światowe.
Jeśli chodzi o perspektywy świata, to w tej chwili dużo mówi się o obudzeniu potrzeby ducha, o potrzebie novum sacrum […]. To rozbudzenie sacrum idzie przez świat, idzie przez młodzież, ze wszystkich stron.
Za 10 lat będzie tysiąclecie chrztu Rusi kijowskiej. Chcemy się do tego przygotowywać przez 10 lat […]. Ukraińcy powinni czuć się dowartościowani. Ktoś bowiem powiedział o nich ich historyczną prawdę. Kościół nie ma prawa odbierać im historycznej prawdy o nich w imię ekumenizmu. Tak samo krzyczące pod adresem Rosji, jak i Rumunii jest zniszczenie Kościoła unickiego, zniszczenie administracyjne.
Cały Zachód jest obciążony kompleksami, wielorakimi kompleksami przeciwstawienia się. Jest w pewnym sensie ideologicznie rozłożonym. Zaczyna się obecnie trochę wydobywać. Myślę, że cała ta inicjatywa parlamentu europejskiego, jednoczenia się Europy jest po to, żeby się z tego kompleksu wydobyć.
Spotkanie członków Episkopatu Polski z Janem Pawłem II na Jasnej Górze oraz bilans pielgrzymki przygotowany przez kard. Stefana Wyszyńskiego wyraźnie pokazały, jak wielką rolę odegrał Prymas Tysiąclecia w tworzonej przez papieża koncepcji międzynarodowego porządku opartego na ochronie praw człowieka, wolności jednostki i narodów.
* * *
Podczas międzynarodowej konferencji Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II, która odbędzie się 17 października 2023 r. w Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, zaproszeni goście będą rozmawiać na temat najtrudniejszych wyzwań, z jakimi mierzył się papież. Uczestnikami spotkania będą m.in. red. Valentina Alazraki oraz prof. Piotr Czauderna.
Każda pierwsza encyklika nowego papieża uznawana jest za programową. Pierwsza encyklika Jana Pawła II Redemptor hominis („Zbawiciel człowieka”) zasługuje na to miano tym bardziej, gdyż jest punktem wyjścia dla pozostałych, a tematy w niej poruszone papież ten rozwijał w adhortacjach, listach apostolskich, homiliach i przemówieniach podczas całego pontyfikatu.
Chrystus jest nie tylko obrazem ludzkiej egzystencji, przykładem, jak powinniśmy żyć, ale „w pewien sposób zjednoczył się z każdym człowiekiem” – napisał w swojej pierwszej encyklice Redemptor hominis Jan Paweł II.
Wedle słów samego Jana Pawła II poświęcona jest ona „prawdzie o człowieku, która w pełni i do końca odsłania się w Chrystusie”. Człowiek – podkreśla Papież w jednym z kluczowych zdań encykliki – nie może siebie do końca zrozumieć bez Chrystusa.
Na tę encykliką nie tylko katolicy, ale dosłownie cały świat, czekali z ogromnym zainteresowaniem. Spodziewano się, że papież pochodzący z kraju, gdzie po drugiej wojnie światowej ustrój chciał zawładnąć całym człowiekiem, z jego duszą i sumieniem, skonfrontuje się w niej z marksizmem i ateizmem.
Tymczasem Papieżowi przyświecał inny cel. Wyjaśnił to po ponad 20 latach w przemówieniu do rektorów uczelni polskich w Castel Gandolfo (30.08.2001 r.). Wyznał, że pisząc swoją pierwszą encyklikę towarzyszyło mu pytanie o tajemnice lęku, jaki przeżywa współczesny człowiek. „Spośród wielu jego źródeł wydawało mu się słuszne podkreślić jedno: poczucie stałego zagrożenia ze strony tego, co jest własnym wytworem człowieka, owocem pracy jego rąk, a zwłaszcza pracy jego umysłu i dążeń woli. Wydaje się, że dziś, na początku nowego tysiąclecia, to poczucie jeszcze bardziej narasta. Zbyt często zdarza się bowiem, że to, co człowiekowi udaje się wytworzyć dzięki wciąż nowym możliwościom myśli i techniki, podlega swoistej «alienacji» – jeśli nie całkowicie, to przynajmniej w jakiejś mierze wymyka się spod kontroli twórcy i kieruje się przeciw niemu” – tłumaczył Jan Paweł II.
Tym można uzasadniać, że w zakończeniu encykliki znalazło się jedno z wyznań św. Augustyna: „Stworzyłeś nas, Boże, dla siebie i niespokojne jest serce człowieka, dopóki nie spocznie w Tobie”. W tej myśli dostrzega papież odpowiedź na niepokoje współczesnego świata. Niepokój, głód duchowy i strach, dowodzi Jan Paweł II, można usunąć włączając się w pełni w posłannictwo Chrystusa.
Ze wszystkich encyklik w historii Kościoła, Redemptor hominis ma najpełniejszy wymiar antropologiczny. Do teologii i kaznodziejstwa przeszło zdanie: „człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła”. Ma ono charakter rewolucyjny, gdyż dotychczas uważano odwrotnie, a i dzisiaj znajdziemy w Kościele przejawy takiego archaicznego myślenia.
Dokonując analizy Redemptor hominis kard. Joseph Ratzinger zauważył, że przed zdaniem „człowiek jest pierwszą i podstawową drogą Kościoła”, papież napisał: „Jezus Chrystus jest zasadniczą drogą Kościoła. On sam jest naszą drogą «do domu Ojca». Jest też drogą do każdego człowieka”. W rezultacie, wskazał kardynał Ratzinger, również powiedzenie papieża, że „człowiek jest pierwszą drogą Kościoła”, kontynuuje myśl: „drogą, wyznaczoną przez samego Chrystusa, drogą, która nieodmiennie prowadzi przez Tajemnicę Wcielenia i Odkupienia”.
Według papieża, antropologia i chrystologia są nierozłączne. Kardynał Ratzinger tłumaczył to w sposób następujący: „Właśnie w Chrystusie zostało objawione, kim jest człowiek i jaką drogą powinien pójść, aby znaleźć życie. Chrystus jest nie tylko obrazem ludzkiej egzystencji, przykładem, jak powinniśmy żyć, ale «w pewien sposób zjednoczył się z każdym człowiekiem». Dosięga nas w głębi naszego wnętrza, u samych korzeni egzystencji, stając się w ten sposób — od wewnątrz — drogą człowieka. Chrystus przełamuje izolację «ja». Jest rękojmią niezniszczalnej godności każdej istoty ludzkiej, a równocześnie przezwycięża indywidualizm poprzez tworzenie komunii, której człowiek pragnie całym swoim jestestwem”.
Encyklikę tę Jan Paweł II „miał w głowie” już po wyborze na papieża. Jak wyznał swojemu biografowi George’owi Weiglowi, „przywiózł ją ze sobą z Krakowa”. Była on podsumowaniem wieloletnich rozważań Karola Wojtyły w dziedzinie chrześcijańskiej antropologii, jak również jego obserwacji i doświadczeń duszpasterskich w Archidiecezji Krakowskiej.
* * *
Amerykański teolog George Weigel weźmie udział w międzynarodowej konferencji 17 października 2023 r. Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II w Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Wraz z nim w panelu poświęconym geopolityce czasów Jana Pawła II wezmą udział dyplomaci: Eduard Habsburg-Lothringen (Węgry), Janusz Kotański (Polska) oraz Marek Lisansky (Słowacja).
Dziękuję tobie, Ukraino, która broniłaś Europy w niezłomnej i heroicznej walce przeciwko najeźdźcom.
Jan Paweł II, Kijów, 23 czerwca 2023 r.
Pielgrzymka Jana Pawła II na Ukrainę, która odbyła się w dniach 23-27 czerwca 2001 r., zdumiewa dzisiaj swoją aktualnością. Był to pierwszy w historii przyjazd papieża na terytorium uznawane za kanoniczne przez Rosyjską Cerkiew Prawosławną.
Jan Paweł II był głęboko przekonany o politycznej i religijnej roli Ukrainy, jako pomostu między Wschodem a Zachodem. Wizyta papieża była wydarzeniem o kluczowym znaczeniu dla odkrywania i definiowania przez naród ukraiński swej tożsamości w pierwszej dekadzie budowy niepodległego państwa. Papież wskazywał na bogactwo tysiącletniej kultury i wartość języka narodowego. Nawiązywał do ukraińskich poetów, w tym do Tarasa Szewczenki: „Jedynie w swoim własnym domu znajdziesz prawdę, siłę i wolność». Ukraińcy, właśnie w żyznej glebie waszych tradycji tkwią korzenie waszej przyszłości!”.
Pielgrzymka stanowiła potwierdzenie konsekwentnie realizowanej przez cały okres pontyfikatu wizji zjednoczonej Europy, gdzie równie ważne i istotne są dwie tradycje religijno-kulturowe: misja ewangelizacyjna św. Benedykta na Zachodzie i misja św. Cyryla i św. Metodego na Wschodzie – idea tzw. dwóch płuc Europy. W tym kontekście Ojciec Święty wielokrotnie nawiązywał do źródeł i tożsamości państwowej, kulturowej oraz religijnej Ukrainy. Każdy dzień pielgrzymki był równolegle potwierdzeniem skutecznie realizowanej przez papieża misji dopominania się o prawo narodów do samostanowienia. Dlatego wiele z wygłoszonych do mieszkańców Ukrainy przemówień stanowiło niejako kontynuację papieskich interwencji: „Podstawą wszystkich innych praw danego narodu jest z pewnością jego prawo do istnienia: nikt zatem — ani żadne państwo, ani inny naród czy organizacja międzynarodowa — nie ma prawa utrzymywać, że dany naród nie zasługuje na istnienie…” (Jan Paweł II, przemówienie w ONZ, 1995 r.).
Wizyta Jana Pawła II zaowocowała wzmocnieniem w kraju sił o orientacji proeuropejskiej oraz zwiększeniem zainteresowania Ukrainą w Europie Zachodniej. W kontekście dzisiejszej dramatycznej sytuacji mieszkańców tego kraju, ale też ich bohaterskich zmagań o wolność, niezwykle silnie brzmią słowa Jana Pawła II wygłoszone w 2001 r. na lotnisku w Kijowie: „Ukraina ma oczywiste powołanie europejskie”.
* * *
Między innymi na temat prawa narodów do samostanowienia oraz o wizji Europy podług Jana Pawła II będą dyskutować uczestnicy międzynarodowej konferencji 17 października 2023 r. Papież światu. 45-lecie pontyfikatu Jana Pawła II w Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego. Szczególnie zapraszamy na panel Od Santiago po Ural. Jedna Europa, w którym udział wezmą prof. Mirosław Marynowicz z Ukrainy oraz Andrea Gagliarducci z Włoch.
Podczas XXIII Gali Nagród Marszałka Województwa Kujawsko-Pomorskiego prestiżową nagrodę w kategorii Edukacja otrzymał prof. Michał Białkowski. Samorząd Województwa Kujawsko-Pomorskiego docenił prowadzone przez niego badania naukowe nad życiem, działalnością i dziedzictwem Stefana kard. Wyszyńskiego oraz papieża Jana Pawła II.
Prof. Michał Białkowski od dłuższego czasu blisko współpracuje z Mt 5,14 | Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego, które wydało jego książkę Sobór Watykański II. Polska historia. Obecnie trwają przygotowania do projektu naukowo-badawczego Biografia Karola Wojtyły. Okres krakowski 1938–1978.
Jak to jest…
Umiera wielki człowiek tak
Jakby był mały
Garstka ludzi Go żegna
Nie tłumy
I milczą honorowe salwy
Zastrzeżone dla miernot…
Wanda Sieradzka de Ruig Pamięć (2003)
Dwadzieścia lat temu odszedł wybitny kapłan i naukowiec, x. prof. Michał Poradowski. W jego życiu duchownym oraz karierze naukowej istotną rolę odegrali Stefan Wyszyński oraz Jan Paweł II.
Michał Poradowski urodził się 4 września 1913 r. w Niedźwiadach k. Kalisza. Ukończył tamtejsze Gimnazjum Państwowe im. Tadeusza Kościuszki, wiążąc się w tym czasie z harcerstwem, któremu pozostał wierny przez całe życie. Działał w Młodzieży Wielkiej Polski – jego starszy brat Szymon Poradowski był działaczem Stronnictwa Narodowego.
Maturę zdał wiosną 1931 r. zdał maturę, po czym wstąpił do Wyższego Seminarium Duchownego we Włocławku, gdzie w 1936 r. otrzymał święcenia kapłańskie. W Seminarium jego wykładowcą był x. prof. Stefan Wyszyński, który namówił go do podjęcia dalszych studiów specjalistycznych – prawa i socjologii. Do wybuchu wojny studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego.
Lux Mundi
Po klęsce wrześniowej kontynuował studia na tajnym Uniwersytecie Warszawskim, angażując się także działania konspiracyjne w ramach Narodowo-Ludowej Organizacji Wojskowej. Rozkazem nr 14 Komendy Okręgu Warszawa – województwo z 26 października 1943 r., x. „Benedykt” (bo taki otrzymał pseudonim) został zatwierdzony na stanowisko szefa Służby Duszpasterstwa NSZ i otrzymał stopień kapitana. Do jego zadań należała m.in. organizacja wykładów i kursów ideologicznych dla żołnierzy i kapelanów. Dla konspiracyjnej służby duszpasterskiej redagował we współpracy z oo. pallotynami z Ołtarzewa pismo „Lux mundi”. Spośród prasy konspiracyjnej wyróżniało się doskonałą szatą graficzną oraz wysokim poziomem merytorycznym. Cel pisma został nakreślony we wstępnym artykule przez x. Poradowskiego:
„Budzić więc wśród kapłanów świadomość Boskiego posłannictwa, wskazywać na ducha i formy postaci proroczej kapłana, otwierać ze skarbca wiary najpotężniejsze środki do umoralnienia, uduchowienia i przebóstwienia człowieka, nawiązywać stale do najnowszych zdobyczy psychologii, tak ważnych w organicznie pojmowanym wzroście osobowości, zwracać uwagę na zaniedbane dziedziny życia prywatnego i zbiorowego, potrzebującego rychłego odrodzenia religijno-moralnego – oto cel, jaki wytknęła sobie redakcja tego nowego pisma kapłańskiego. Całą zaś pracę poświęcamy naszej Matce i Królowej Niebieskiej z prośbą serdeczną, żeby nas dogłębnie przepoiła Swoim duchem apostolskim oraz wychowała nas na wybitnych przywódców, na prawdziwe lux mundi”.
x. Michał Poradowski, 1944 (fot. Biblioteka Uniwersytecka KUL)
Pod koniec wojny pracował jako duszpasterz na terenach diecezji częstochowskiej i włocławskiej. Jesienią 1945 r. wskutek zagrożenia aresztowaniem (UB aresztowała m.in. jego brata, zaangażowanego w konspirację narodową) został przerzucony wraz z całym sztabem Komendy Głównej NSZ do niemieckiego Murnau, gdzie pełnił funkcję kapelana w II Korpusie Armii Polskiej gen. Władysława Andersa. Po demobilizacji, na polecenie ordynariusza diecezji włocławskiej bp Karola Radońskiego udał się do Paryża, gdzie kontynuował studia na tamtejszych uczelniach, w ciągu kilku lat uzyskując trzy doktoraty: z teologii, prawa i socjologii.
Ówczesny biskup lubelski, a jednocześnie Wielki Kanclerz Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego x. prof. Stefan Wyszyński czynił starania, aby x. Michał Poradowski objął katedrę socjologii na KUL. Plany te jednak nie mogły zostać zrealizowane, gdyż kapłan nie mógł powrócić do Polski.
Polak w Chile
W 1948 r. x. Michał Poradowski otrzymał propozycję poprowadzenia wykładów na Katolickim Uniwersytecie Papieskim w Santiago de Chile, dokąd wyjechał w 1949 r., przez ponad 40 lat wykładając na tamtejszych uczelniach socjologię i naukę społeczną Kościoła. Związał się na stałe z Papieskim Uniwersytetem Katolickim w Valparaíso (1952–1989), gdzie był kierownikiem katedry socjologii. Wykładał także na innych wyższych uczelniach chilijskich, m.in. na Uniwersytecie Metropolitalnym (1986–1990) oraz Academia Superior de La Seguridad National w Santiago de Chile. Należał do wielu stowarzyszeń naukowych zajmujących się socjologią i badaniami nad komunizmem, m.in. Sociedad Chilena de Sociologia, Sociedad Internacional S. Tomás de Aquino, Sociedad Católica Argentina de Filosofía, a także Polskiego Towarzystwa Nauowego na Obczyźnie, był także wiceprezesem Asociación Católica Interamericana de Filosofía (ACIF) z siedzibą w Brazylii.
«Estudios sobre el comunismo»
Przez 13 lat (1953–1965) redagował i wydawał – początkowo dzięki subwencji samego gen. Władysława Andersa – hiszpańskojęzyczny przegląd (revista) „Estudios sobre el comunismo”, popularny w środowiskach naukowych, ale także czytany przez kadrę oficerską krajów latynoamerykańskich, a stąd spełniającego trudną do przecenienia rolę w uświadomieniu skali zagrożenia komunizmem. Jeden z oficerów chilijskich miał oświadczyć x. Poradowskiemu po zamachu stanu gen. Augusto Pinocheta w 1973 r.: „Ten przewrót zrobiliśmy dzięki reviście”.
Nie od razu jednak wszystko szło zgodnie z planem. W głośnym wywiadzie dla „Frondy” z 1994 r. wspominał trudności, których doświadczał: „W pewnym momencie zwątpiłem i napisałem do prymasa Wyszyńskiego, żeby pozwolił mi wyjechać do Kanady. I Wyszyński wszystko załatwił, już miałem opuścić Chile, kiedy wybuchła afera z takim komunistycznym pismem. Zaraz potem, jak się ukazał pierwszy numer revisty, komunistyczne «El Siglo» zaatakowało mnie oskarżając, że jestem «nierządnikiem« i deprawuję nieletnich. Nie mogłem wtedy wyjeżdżać. Podałem ich do sądu i wygrałem proces, to pismo wszystko odwołało”.
Kolejne poważniejsze starcie miało miejsce w połowie lat 60, kiedy arcybiskupem Santiago został x. Silva Enrigez, dążący do ekspulsji wszystkich księży-emigrantów, którzy byli antykomunistami:
„Wyrzucił Chorwatów, Węgrów i innych. Około czterdziestu. Widzę, że ten wyjechał, tamci wyjechali. Niektóre parafie zostały bez księży. Czekałem, kiedy przyjdą do mnie. Mieszkałem wtedy w kapelanii u sióstr, byłem ich spowiednikiem. Kiedyś rano po Mszy jem śniadanie, kilka mniszek jest obecnych, a tu otwierają się drzwi i stoi w drzwiach ksiądz, nie wchodzi tylko krzyczy: «Przyniosłem księdzu rozkaz od prałata. Natychmiast wynosić się z Chile!». Siostrzyczki się przeraziły: «Co ksiądz zrobił?». Ja się więc go spytałem: «Dlaczego?». Tamten odpowiedział: «Ksiądz się robi stary, może zachorować, może umrzeć. Kto będzie pokrywał koszty?». Trzasnął drzwiami i wyszedł. «Biorę siostry na świadka – zwróciłem się do nich – powiedział, że nie mają pieniędzy na mój pogrzeb». Zaraz pojechałem na skład samochodów, żeby znaleźć jakąś taksówkę i los chciał, że była. Wymieniłem swój samochód na francuską „Simce”, załatwiłem wszystkie papiery, zapisałem się do związku zawodowego taksówkarzy. Zadzwoniłem do znajomego salezjanina i poprosiłem, aby w kurii pokazał moje dokumenty, że w razie choroby czy śmierci syndykat taksówkarzy pokrywa wszystkie koszty. Trzy lata pracowałem jako taksówkarz”.
W stulecia śmierci niemieckiego filozofa Karla Marxa, x. Poradowski napisał serię artykułów na temat marksistowskiej rewolucji komunistycznej, które później zostały zebrane w książce Wyzwolenie czy ujarzmienie? (Londyn 1987). Problemom marksizmu-komunizmu poświęcona była publikacja Aktualizacja marksizmu przez trockizm – jego książki przedrukowywały polskie podziemne wydawnictwa, bo Polsce Ludowej pozostawał na ścisłym indeksie.
Nova et Vetera
Publikował w rzymskim 'Duszpasterzu Polskim Zagranicą’, a także w innych polskich czasopismach emigracyjnych. Na łamach londyńskiej „Myśli Polskiej” witał wybór Jana Pawła II:
„Wyniesienie polskiego kardynała na tron papieski spowodowało zdumienie całego świata. Tajemnicze są wyroki Boże. Stało się oczywistym, że Duch Święty rządzi Kościołem i fiat ubi vult… Nowy papież Jan Paweł II, wychowany w tej polskiej religijności odrodzonej i kwitnącej a nadto będąc jednym z najbardziej zasłużonych biskupów polskich w dziele odnowienia religijności polskiego ludu, przez swój szacunek dla Nova et Vetera, okazany natychmiast w pierwszych swych przemówieniach, ma wszelkie możliwości, aby stosując tę zasadę w całym Kościele, wyprowadzić społeczność chrześcijańską z kryzysu i poprowadzić ją ku wspaniałej przyszłości pełnego i prawdziwego odrodzenia życia religijnego. I na pewno takim będzie jego pontyfikat, gdyż Bóg błogosławi tylko to, co się czyni zgodnie z Jego wolą”.
Mógł z bliska obserwować pielgrzymkę Jana Pawła II do Chile w 1987 r., którego witano tam, jak wspominał, z niezwykłą radością „jako Namiestnika Chrystusa i następcę św. Piotra oraz nauczyciela autentycznej bo tradycyjnej Wiary”. Tej pielgrzymce poświęcił książkę Wizyta pasterska Jana Pawła II w Chile (Toronto 1987).
x. Michał Poradowski, «Wizyta pasterska Jana Pawła II w Chile»
Poza działalnością naukową x. Poradowski zajmował się także duszpasterstwem, działalnością społeczną oraz polityczną. W Chile w latach 1951–1955 był prezesem Zjednoczenia Polaków w Chile i redaktorem miesięcznika „Polak w Chile”. Był również przedstawicielem londyńskiej Rady Trzech, potem także rządu RP na uchodźstwie. W 1983 r. otrzymał od biskupa włocławskiego godność kanonika honorowego Kolegiaty Kaliskiej.
Powrót do kraju
Pierwszą książką księdza, która ukazała się w kraju w oficjalnym obiegu, było Dziedzictwo rewolucji francuskiej z 1992 r. – w tym samym roku po raz pierwszy odwiedził Polskę, zostając odznaczony Krzyżem Komandorskim Odrodzenia Polski. W 1993 r. x. Michał Poradowski powrócił do ojczyzny na stałe, poświęcając się pisarstwu i pracy duszpasterskiej.
x. prof. Michał Poradowski (fot. Biblioteka Uniwersytecka KUL)
Zmarł 16 czerwca 2003 r., w wieku prawie 90 lat. Do grobu rodzinnego w Kokaninie koło Kalisza odprowadził go kondukt z udziałem bp. Czesława Lewandowskiego z Włocławka oraz wiernych i księży z diecezji kaliskiej, włocławskiej i wrocławskiej.
Artykuł został opracowany m.in. z wykorzystaniem materiałów Biblioteki Uniwersyteckiej KUL oraz Muzeum Żołnierzy Wyklętych w Ostrołęce.