Jan Wojciechowski
Przyszedł na świat 29 sierpnia 1903 roku w miejscowości Całowanie w powiecie otwockim. Jego rodzicami byli Józef Wojciechowski i Marianna z domu Fiałek. Miał troje rodzeństwa – siostrę i dwóch braci. W 1909 roku rozpoczął naukę w szkole powszechnej, a w latach 1914– 1921 uczęszczał do gimnazjum w Warszawie. Na początku października 1922 roku wstąpił do nowicjatu Towarzystwa Jezusowego (jezuici) w Starej Wsi nieopodal Brzozowa. 24 października tego roku Jan Wojciechowski przystąpił do introdukcji (uroczyste wprowadzenie kandydata do jezuickiej wspólnoty). W kolejnych latach kontynuował nowicjat, jednak już nie w Starej Wsi, ale w Kaliszu. Pierwsze śluby zakonne złożył 13 października 1924 roku w Starej Wsi, po czym wstąpił do kolegium jezuickiego w Pińsku. Tam zdał maturę w 1928 roku, a następnie rozpoczął studia filozoficzne w Kolegium Księży Jezuitów w Krakowie. 19 marca 1931 roku przyjął niższe święcenia kapłańskie z rąk biskupa Stanisława Rosponda. Po ukończeniu studiów Jan Wojciechowski rozpoczął pracę w prowadzonych przez jezuitów szkołach, najpierw w Chyrowie, a następnie w Wilnie. W 1933 roku podjął studia w Collegium Bobolanum znajdującym się wówczas w Lublinie. Dwa lata później, 23 czerwca 1935, biskup pomocniczy lubelski Adolf Jełowicki udzielił mu święceń kapłańskich. Następnie ksiądz Jan Wojciechowski powrócił do Wilna, gdzie pracował jako wychowawca i wykładowca w Gimnazjum Ojców Jezuitów przy ul. Wielkiej 58. W tym czasie był również kierownikiem Sodalicji Mariańskiej, katolickiego stowarzyszenia zrzeszającego czcicieli Maryi.
Po wybuchu II wojny światowej ksiądz Wojciechowski zgłosił się na ochotnika do pełnienia posługi duszpasterskiej w Wojsku Polskim. Otrzymał przydział do samodzielnej Grupy Operacyjnej „Polesie” dowodzonej przez gen. Franciszka Kleeberga. Razem z odziałem przeszedł cały szlak bojowy i brał udział w bitwie pod Kockiem. Po kapitulacji jednostki na początku października został wzięty do niewoli niemieckiej, udało mu się jednak uciec podczas transportu do obozu jenieckiego. Do stolicy dotarł pod koniec października 1939 roku. Niedługo potem otrzymał polecenie zorganizowania w Łowiczu ośrodka dla jezuitów rozproszonych przez zawieruchę wojenną. Na przełomie lat 1940 i 1941 przebywał w Krakowie. Od początku okupacji organizował pomoc dla sierocińców i klasztorów. Pomagał również osobom zagrożonym aresztowaniem i wywózką do Rzeszy. Związał się z podziemnym ugrupowaniem chadeckim „Unia”, które w marcu 1942 r. zostało połączone ze Stronnictwem Pracy. W 1941 roku ksiądz Wojciechowski razem z innymi jezuitami został wysiedlony z domu zakonnego w Krakowie. Schronienie znalazł w Otwocku, gdzie przez dwa następne lata pełnił nie tylko posługę duszpasterską, ale również pomagał ratować ludność żydowską. Często jeździł do stolicy, skąd przywoził prasę konspiracyjną. 2 lutego 1942 roku w Otwocku złożył ostatnie jezuickie śluby zakonne.
Rok później wyjechał do Warszawy. Już wtedy był związany z działalnością podziemną. Posługiwał się pseudonimem „Korab”. W styczniu 1944 roku ksiądz Wojciechowski, wówczas już podpułkownik, został mianowany kapelanem oddziałów AK na Śródmieściu. W chwili wybuchu powstania objął funkcję dziekana Komendy Obwodu Śródmieście. W czasie walk udzielał posługi duszpasterskiej wśród powstańców batalionu „Gustaw” i Zgrupowania „Krybar”.
Po kapitulacji powstania ksiądz Wojciechowski trafił do obozu jenieckiego w pobliżu miejscowości Gross-Born, obecnie Borne Sulinowo na Pomorzu. W związku ze zbliżającą się Armią Czerwoną Niemcy rozpoczęli ewakuację obozu. Ksiądz Wojciechowski razem z innymi jeńcami Oflagu IID został popędzony w marszu śmierci do Stalagu XB w Dolnej Saksonii, do którego dotarł 30 marca 1945 roku. 29 kwietnia tego roku obóz został wyzwolony przez wojska brytyjskie.
Po zakończeniu wojny kapłan nie wrócił na stałe do Polski. Zdołał odwiedzić ojczyznę prawdopodobnie dwukrotnie. Przebywał wtedy w domu zakonnym jezuitów w Warszawie przy ul. Rakowieckiej. W latach 1946–1949 ksiądz Wojciechowski był szefem Duszpasterstwa Polskiego dla strefy brytyjskiej w Niemczech. W tym czasie organizował struktury duszpasterstwa, pełnił posługę i pomagał materialnie Polakom przebywającym w Niemczech. W 1948 roku w brytyjskiej strefie okupacyjnej zorganizował Caritas. Był również reprezentantem National Catholic Welfare Conference, amerykańskiej organizacji pomocowej. W 1949 roku ksiądz Wojciechowski wyjechał do Stanów Zjednoczonych, do Domu Misyjnego Serca Jezusowego w Chicago. Przez kilkanaście lat pracował jako misjonarz w różnych ośrodkach polonijnych w USA. Wspierał polskich studentów w Chicago, opiekował się bezdomnymi i pełnił posługę duszpasterską. Pomagał również Polakom mieszkającym w Niemczech w organizowaniu wyjazdów do Ameryki Północnej. W 1950 roku był założycielem i pierwszym prezesem organizacji zrzeszającej polskich imigrantów „Nowa Polonia” działającej przy Macierzy Szkolnej. Ksiądz Jan Wojciechowski współorganizował również polskie harcerstwo w Chicago i został jego pierwszym kapelanem. Był też autorem następujących publikacji: Księża polscy, którzy pracują lub pracowali w polskich ośrodkach strefy brytyjskiej w Niemczech i Przewodnik Apostolstwa Modlitwy.
Zmarł 21 lutego 1961 roku w szpitalu nazaretanek w Chicago. Został pochowany na cmentarzu archidiecezjalnym Wszystkich Świętych w Des Plaines w stanie Illinois.
Został odznaczony Orderem Virtuti Militari, kilkakrotnie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem Wojska Polskiego oraz Krzyżem AK.
Szymon Piotrowski
Bibliografia
Jan Wojciechowski, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/jan-wojciechowski,49425.html (dostęp na 14.09.2020 r.)
Noszczak Bartłomiej, Likwidacja getta w Otwocku (19 sierpnia 1942 r.) w relacji ks. ppłk. Jana Wojciechowskiego SJ, „Przegląd Archiwalnych Instytutu Pamięci Narodowej”, t. 8, Warszawa 2015, s. 225-245
Kapelani Powstania Warszawskiego. Posługiwali do końca, https://www.pch24.pl/kapelani-powstania-warszawskiego–poslugiwali-do-konca,69802,i.html (dostęp na 16.09.2020 r.)
Władysław Zbłowski
Wirtualny spacer:
Urodził się 9 maja 1912 roku w miejscowości Werne w Niemczech jako syn Władysławy i Jana, który walczył w niemieckim wojsku w czasie I wojny światowej. Zginął on w bitwie nad Narwią, w drugim roku Wielkiej Wojny. Władze niemieckie nie zgodziły się na nadanie ich synowi słowiańskiego imienia Władysław, dlatego otrzymał imię Jan, a na drugie Władysław. Po śmierci ojca przeprowadził sie z matką do Berlina, gdzie mieszkała jego ciotka. Jego szkoła podstawowa mieściła się w Kościanie. Do gimnazjum uczęszczał natomiast w Sucharach i w Wadowicach na Kopcu. Obłóczyny Władysława – przyjęcie sutanny pallotyńskiej – odbyły się 21 sierpnia 1930 w Sucharach. Trzy lata później zdał maturę, po której rozpoczął studia filozoficzne w Sucharach. W roku akademickim 1934/1935 studiował w Kleczy Dolnej, w roku akademickim 1935/1936 wrócił do Suchar, gdzie zajmował się studiami teologicznymi, z kolei w latach 1936–1939 studiował w Ołtarzewie. 19 lipca 1934 roku, podczas wycieczki do Chełmna, kolega Władysława, jeden z kleryków, Władysław Paluch, zaczał się topić w Wiśle. Zauważył to Zbłowski i rzucił mu się na ratunek, jednak pomoc okazała się niewystarczająca – topiacy się zmarł. Profesja wieczna została przez niego złożona 19 marca 1936 roku w Sucharach. Święcenia kapłańskie otrzymał z rąk arcybiskupa Stanisława Galla w Warszawie 11 czerwca 1938 roku. Rozpoczął po nich studia matematyczno-fizyczne na Uniwersytecie Warszawskim, podczas których udzielał się w kole matematycznym.
Ostatnie wakacje przed wybuchem wojny ksiądz Zbłowski spędził na obozach z młodzieżą. Po ich zakończeniu nie zdążył dotrzeć do Ołtarzewa i został w Warszawie, gdzie pełnił funkcję wikariusza w parafii przy ulicy Skaryszewskiej. Kościół, w którym pracował, został wkrótce zbombardowany – już w pierwszych dniach września. W tym czasie, mimo zagrożenia spowodowanego niemieckimi nalotami, ksiądz Władysław odwiedzał potrzebujących ludzi i udzielał im sakramentu namaszczenia chorych. Jeszcze tego samego roku, w październiku, rozpoczął działalność w polskim podziemiu. Na początku była to Służba Zwycięstwu Polski, przemianowana na Związek Walki Zbrojnej, a później na Armię Krajową. Od 1943 roku był naczelnym kapelanem Armii Krajowej Obwodu Wola.
Lata 1943–44 spędził w Ołtarzewie, a potem przeprowadził się ponownie do Warszawy. Podczas pobytu w Ołtarzewie nadal angażował się w działalność konspiracyjną. Nie zaniedbywał przy tym obowiązków duszpasterskich, głosił kazania i odprawiał msze święte. Tuż przed powrotem do Warszawy przebywał krótki czas w Ożarowie, gdyż z uwagi na cofający się front Niemcy przemianowali dom pallotynów na szpital polowy. W czasie powstania warszawskiego pełnił rolę kapelana. Do jego zadań należało m.in. udzielanie sakramentów, wsparcie duchowe walczacych, grzebanie zmarłych i modlitwa. Upadek powstania spowodował, że wielu jego uczestników trafiło do niewoli. Doświadczył tego również ksiądz Władysław. Na poczatku trafił do Lamsdorf (Łambinowice), następnie do Gross Born (Włomino). Wyzwolenie obozu, w którym przebywał, nastapiło 4 lutego 1945 roku. Po pewnym czasie zaczał pracę w parafii w Rąbiniu i Błociszewie. Postanowił też dokończyć studia matematyczno-fizyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim. W tym celu udał się do Krakowa. Jednocześnie był zatrudniony jako nauczyciel fizyki i matematyki w Collegium Marianum. Kolejne lata spędził w Gdańsku, w parafii Chrystusa Króla. Jak sam wspominał w swojej książce pt. Wspomnienia kapelana „Strusia”, podczas rządów komunistycznych w Polsce jego kazania były czasami odbierane przez Służbę Bezpieczeństwa jako zagrożenie dla państwa. W 1955 roku otrzymał wezwanie do Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa w Gdańsku, co w spowodowało, że ksiądz Władysław musiał po pewnym czasie opuścić Gdańsk. W ten sposób znalazł się w Przechowie.
Kolejne miejscowości, w których pracował to: Chełmno, Suchary, Szymonka na Mazurach. W maju 1961 roku pojechał na miesiąc do Otwocka, gdzie znajdował się dom pallotynów, a potem na trzy miesiące do Brwinowa. Pełnił tam funkcję kapelana u sióstr Rodziny Maryi. Po raz kolejny przyszło mu wkrótce zmienić otoczenie – przeniesiono go do Poznania. Stolica Wielkopolski stała się dla niego miejscem redaktorskiej pracy w wydawnictwie Pallottinum. Posługa polegała m.in. na tłumaczeniu Biblii z języków oryginalnych i dokonywaniu korekt. Ksiądz Zbłowski brał czynny udział w tym procesie. W 1979 roku ukazał się jego artykuł w czasopiśmie “Myśl Społeczna” pt. Jak tłumaczyć Biblię. Od 1966 roku przebywał w Zakopanem, gdzie wolny czas spędzał na realizowaniu swoich pasji. Były nimi astronomia i góry. Współpracował z Polskim Towarzystwem Miłośników Astronomii, obserwował ciała niebiskie i sporządzał przeróżne sprawozdania, które były publikowane w biuletynach. Lubił wędrować po górach, zdażało się, że prowadził wycieczki. W czasie pobytu w Zakopanem spotkał się z kardynałem Karolem Wojtyłą, późniejszym papieżem Janem Pawłem II, który przyjechał do domu pallotynów z okazji dwudziestolecia wspomnianego ośrodka. Od 1974 roku ksiądz Zbłowski pracował w Bobolicach, gdzie był kapelanem sióstr pallotynek, prowadzących dom pomocy społecznej. W tym czasie skupił się na studiowaniu Koranu, czego efektem był artykuł pt. Czytając Koran opulikoway w 1987 roku w czasopiśmie “Myśl Społeczna”. Szczególnie interesowały go podobieństwa między Biblią a Koranem. Ponadto jeździł z Bobolic do Szczecina na wykłady i spotkania dotyczące astronomii. Po trzynastu latach przeniesiono go do pracy w Wólce Mlądzkiej. Ostatnie lata życia spędził w Otwocku. Wtedy to zaczęły się jego problemy ze zdrowiem. Zmarł 14 czerwca 2000 roku. Po dwóch dniach odbył się pogrzeb, w którym brali udział jego dawni współpracownicy, pallotyni, siostry zakonne, a także kombatanci, z którymi był związany od czasów II wojny światowej. Został pochowany na cmentarzu w Otwocku.
Otrzymał wiele orderów i medali, w tym najwyższe odznaczenie wojskowe w Polsce – Order Virtuti Militari. Za walkę podczas II wojny światowej został uhonorowany w 1990 roku Krzyżem Walecznych. Innymi wyróżnieniami były: Warszawski Krzyż Powstańczy, Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 oraz Medal za Warszawę 1939–1945, odznaka pamiątkowa 25-lecia Powstania Warszawskiego, odznaka jubileuszowa 50 lat Powstania Warszawskiego, a także Medal Pamiątkowy Zgrupowania Chrobry II.
W 1993 roku została opublikowana jego książka pt. Wspomnienia kapelana „Strusia”, w której opowiada o losach swojego życia na przestrzeni kilkudziesięciu lat. Można w niej odnaleźć wspomnienia z różnych okresów historycznych, bowiem życie księdza Władysława obejmowało czasy zaborów, I wojny światowej, II Rzeczypospolitej, II wojny światowej i czasów Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Opisuje w niej dokładnie swoje pochodzenie, dzieciństwo i czasy szkolne. Relacjonuje wydarzenia mające miejsce w różnych częściach Polski i nie tylko. Uwagę poświęca też wielu kolegom, wykładowcom i kapłanom.
Justyna Florczak
Bibliografia:
Zbłowski Władysław, Wspomnienia kapelana „Strusia”, Warszawa, 1993.
Władysław Jan Zbłowski, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/wladyslaw-zblowski,51670.html (dostęp: 10.08.2020).
Liber mortuorum. Księga zmarłych polskich pallotynów i pallotynek, https://libermortuorum.pl/zmarli.php?biograf=91 (dostęp: 10.08.2020).