EN

Partnerzy:

ks. Albin Łukiewski

WIRTUALNY SPACER

Urodził się 9 lipca 1898 roku w Lekartach na terenie diecezji chełmińskiej jako syn Jana i Cecylii z d. Bieniaszewskiej. We wrześniu 1911 roku rozpoczął naukę w wadowickim Collegium Marianum, lecz musiał ją przerwać z powodu powołania do wojska niemieckiego w związku z wybuchem I wojny światowej. Walczył na froncie francuskim, brał udział m.in. w walkach pod Verdun, gdzie zastał go koniec wojny. W 1920 roku powrócił na wadowicki Kopiec i ukończył nauki gimnazjalne, a 21 września tamtego roku otrzymał sutannę pallotyńską, czyli czarną szatę z pelegriną przepasaną pasem na biodrach. Pierwszą profesję złożył 18 października 1922 roku w Wadowicach na ręce ks. Alojzego Majewskiego, a wieczystą 18 października 1925 roku na ręce księdza Alfonsa Mięcikowskiego. W międzyczasie odbywał studia filozoficzno-teologiczne w Wadowicach (1921-1926), a później na Uniwersytecie Warszawskim (1926-1927). Uwieńczeniem siedmioletniej formacji były święcenia kapłańskie, które otrzymał 20 czerwca 1926 roku w Krakowie z rąk abp. Adama Stefana Sapiehy.

Posługę kapłańską rozpoczął w 1926 r. na placówce pallotyńskiej w Sucharach na Kujawach, następnie  w latach 1928-1931 przebywał w domu zakonnym w Wadowicach. Od 1931 roku przez 16 lat pracował w administracji Wydawnictwa Księży Pallotynów w Warszawie. W siedzibie wydawnictwa przy ul. Krakowskie Przedmieście 71 uczestniczył w publikacji takich periodyków jak „Polak-Katolik”, „Przegląd Katolicki”, „Posiew” i „Królowa Apostołów”. W maju 1934 roku został mianowany radcą regionalnym i ekonomem Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego. To na nim spoczął ciężar spłaty długów holenderskiej pożyczki w wysokości 150 tys. zł, które polska prowincja pallotynów zaciągnęła na budowę gmachu seminarium duchownego w Ołtarzewie i domu prowincjalnego na Pradze, a które zainwestowano nieopatrznie w dziennik „Polska”. Gazeta nie cieszyła się dużym zainteresowaniem społecznym i upadła, co niemal doprowadziło pallotynów do bankructwa. Do wybuchu II wojny światowej pożyczka była prawie spłacona.
W sierpniu 1939 roku Rada Prowincjalna wysłała ks. Łukiewskiego do Szwecji, aby zbadał na miejscu możliwości przyjęcia posiadłości ofiarowywanej polskiej prowincji pallotynów przez nawróconego na katolicyzm barona Gustawa Armfelta, ożenionego z Polką Józefą z Pomian Hajdukiewiczów, i podjęcia tam pracy wśród Polonii szwedzkiej. Wojna przekreśliła te starania.

Okupację niemiecką aż do wybuchu powstania warszawskiego pallotyn spędził przy kościele garnizonowym w Warszawie przy ul. Długiej, podejmując od września 1939 roku funkcję kapelana w szpitalu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rogu ulic Rozbrat i Książęcej. Wprowadził nowy styl, kładąc nacisk na częste kontakty z chorymi, codzienną obecność kapłana w szpitalu, przynajmniej dwukrotne w tygodniu odwiedziny chorych, a przy tym na prostotę i bezpośredniość. Podczas powstania warszawskiego posługiwał jako kapelan szpitala wojskowego przy ul. Czerniakowskiej. Używał konspiracyjnego pseudonimu Albin. W czasie bombardowania szpitala we wrześniu 1944 roku został przywalony gruzem, ale udało mu się wydostać. Ranny przeszedł nocą wśród ruin do kościoła wizytek, pełniąc tam do końca powstania funkcję kapelana. Po upadku powstania podzielił los tysięcy warszawiaków, którzy zostali wypędzeni ze stolicy i znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Tuż po wyzwoleniu powrócił do Warszawy, aby uchronić przedmioty sakralne przed grabieżą oraz organizować duszpasterstwo obok kościoła garnizonowego. Mieszkał wówczas w ocalałym mieszkaniu wypalonego domu, ogrzewanym skąpo piecykiem żelaznym.

W lutym 1946 roku objął obowiązki kapelana w szpitalu Akademii Medycznej w Gdańsku Wrzeszczu. Przez dłuższy czas był jedynym księdzem na tej placówce. Pomoc personalną ze stolicy otrzymywał tylko na niedziele, w pozostałe dni zaś musiał radzić sobie sam.  Przygotowywał dzieci do I komunii świętej, spowiadał, głosił kazania, opiekował się starszymi i chorymi, których wyszukiwał w okolicy. W 1947 roku zamieszkał w domu przy ul. Elżbietańskiej 1, skąd obsługiwał szpital kolejowy oraz docierał do chorych i niedołężnych ludzi w domach. Odwiedzał ich raz w miesiącu, spowiadał, udzielał komunii świętej, podnosił na duchu i pocieszał. W latach 1953-1956 pełnił obowiązki rektora domu przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie, od 1958 roku pierwszego radcy, a od września 1959 roku ojca duchownego domu (w tym czasie zrezygnował z nominacji na ekonoma domu przy ul. Elżbietańskiej). W ostatnich latach życia zmagał się z chorobą, lecz nie zwalniał tempa. W 1961 roku przeprowadził się do drugiej wspólnoty pallotyńskiej w Gdańsku przy ul. Elżbietańskiej. W dalszym ciągu obsługiwał szpital kolejowy, a rok później został ojcem duchownym wspólnoty.

Ksiądz Łukiewski miał jeszcze jedną pasję, o której nie wszyscy wiedzieli. U schyłku życia odkrył w sobie talent kronikarsko-historyczny Postanowił napisać zwięzłą kronikę polskiej prowincji pallotyńskiej, którą opatrzył tytułem: Dzieje Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Polsce Część pierwsza obejmowała lata 1907-1929, część druga lata 1930-1939, a część trzecia lata 1939-1943. Kronikę pisał na bazie swego pamiętnika liczącego ponad 500 stron maszynopisu. Zmarł rano 11 listopada 1968 roku w szpitalu przy ul. Łąkowej w Gdańsku.

 

Anna Małgorzata Gmyrek

 

Bibliografia

  1. Krawczyk Maria Teresa, Działalność duszpasterska duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2001, mps pracy magisterskiej w archiwum UKSW.
  2. Powstanie Warszawskie 1 sierpnia-2 października 1944r. Służby w walce, pod red. Romualda Śreniawy-Szypiowskiego, Warszawa 1994.
  3. Tylus Stanisław,Leksykon polskich pallotynów (1915-2012), Ząbki 2013.
  4. Gdy zaczniemy walczyć miłością. Portrety kapelanów Powstania Warszawskiego, pod red. Grzegorza Górnego i Aleksandra Kopińskiego, Warszawa 2004.
  5. https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/albin-lukiewski,28512.html
    [dostęp: 29.09.2023 r.].

Ks. Stanisław Skrzeszewski

https://earth.google.com/earth/d/172T3i2u6Y3UuR1OyIJyhDa0Wh2-SBXiM?usp=sharing

 

Urodzony w 1902 r. w miejscowości Krępa w ziemi łowickiej. Po maturze wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Święcenia prezbiteratu przyjął w 1926 r., po czym pracował jako wikariusz w kilku parafiach warszawskich. W roku 1934 został proboszczem parafii Matki Bożej Królowej Polski w podwarszawskiej miejscowości Jabłonna. Ledwo zdążył dokończyć budowę świątyni, gdy w 1942 r. wycofujące się wojska niemieckie wysadziły ją w powietrze. Odbudowę obiektu rozpoczął po wojnie ks. Józef Abramowicz. Zniszczenie kościoła było totalnym wstrząsem dla ks. Skrzeszewskiego, który zaangażował w tworzenie parafii swój talent organizacyjny, kreatywność i przede wszystkim wielkie serce. Dlatego też poprosił biskupa o zmianę parafii. W Jabłonnie nie był już w stanie więcej się pojawić.

W sierpniu 1942 r. objął urząd trzeciego z kolei proboszcza parafii Matki Bożej Zwycięskiej w Rembertowie. Była to wówczas młoda, podwarszawska parafia, którą zainicjował w 1925 r. ks. Ignacy Kłopotowski – założyciel sióstr loretanek, późniejszy błogosławiony Kościoła katolickiego). Nowemu rządcy parafii przypadł zaszczyt dokończenia budowy kościoła. Za jego urzędowania zostały wykonane następujące prace: remont dachu kaplicy, wydzielenie zakrystii, nadto zakup ławek, chrzcielnicy i szat liturgicznych. Duchowny był dobrym organizatorem i administratorem, co pozwoliło mu na gromadzenie oszczędności, za które skupował materiały budowlane. Rosnąca świątynia szybko stała się bijącym sercem parafii. Mieszkańcy Rembertowa licznie uczestniczyli w Mszach świętych i nabożeństwach. W pierwsze piątki miesiąca w kościele bywało nawet 500 osób. Przez wiernych parafii Matki Bożej Zwycięskiej kapłan został zapamiętany także jako opiekun biednych i pokrzywdzonych.

Podczas okupacji niemieckiej ks. Skrzeszewski został kapelanem Rejonu III Obwodu VII „Dęby” (Rembertów) Armii Krajowej pod dowództwem kpt. Franciszka Amałowicza. W uznaniu jego zasług w czasie wojny trzeba wspomnieć udział w ratowaniu ludności żydowskiej przez zagładą. Ukrywał Żydów z terenu Rembertowa przed wywozem do obozów zagłady, w tym do Treblinki. Zdołał ocalić niewielką grupę ukrywających się Żydów.

Po wojnie ks. Skrzeszewski kontynuował budowę i wyposażanie kościoła w Rembertowie. W 1947 r. kard. August Hlond poświęcił nowe organy, a w 1950 r. kościół był już w stanie surowym. Proboszcz otrzymywał od zdeterminowanych rembertowian materiały budowlane, które wierni sprytnie kupowali tak, żeby władze komunistyczne nie dowiedziały się o budowie kościoła. W 1952 r. kościół został wykończony.

W latach 1958–1968 ks. Skrzeszewski łączył obowiązki proboszcza z urzędem dziekana dekanatu rembertowskiego. Tymczasem postępująca choroba spowodowała, że miał coraz mniej sił, aby sprostać licznym obowiązkom, dlatego w 1970 r. złożył na ręce prymasa Stefana Wyszyńskiego rezygnację z probostwa. Zmarł rok później, 19 sierpnia 1971 r. i został pochowany na rozbudowanym za swojego probostwa cmentarzu w Rembertowie.

Dla upamiętnienia jego wkładu w rozwój tej dzielnicy ulicę, która nosiła imię Róży Luksemburg, przemianowano na ul. Księdza Stanisława Skrzeszewskiego.

 

Izabela Chabracka

 

Bibliografia:

Skład rejonu „Dęby” (dostęp: 27.09.2022)

 

 

Ks. Antoni Wisz CSMA

https://earth.google.com/earth/d/1FiMlQDUWvtsIA8U65qiH-cAb2olx34To?usp=sharing

Ksiądz Antoni Wisz urodził się 7 czerwca 1913 roku w Krasnem koło Rzeszowa, jako syn Jana i Małgorzaty z d. Kołodziej. Wykształcenie średnie zdobył w gimnazjach w Pawlikowicach i Wieliczce. Zapewne w tamtym czasie poznał bliżej Zgromadzenie Świętego Michała Archanioła (księża michalici), które od 1921 roku prowadziło gimnazjum i nowicjat w Pawlikowicach. Po uzyskaniu w 1934 roku świadectwa dojrzałości w gimnazjum im. Jana Matejki w Wieliczce wstąpił do zgromadzenia i rozpoczął nowicjat, czyli okres przygotowawczy do życia zakonnego. Śluby wieczyste złożył 29 września 1934 roku w Pawlikowicach. W latach 1935–1939 studiował w Wyższym Seminarium Duchownym w Przemyślu. Święcenia kapłańskie otrzymał 10 września 1939 roku z rąk biskupa Franciszka Bardy. Termin święceń był przyśpieszony z powodu wybuchu II wojny światowej.

Lata wojenne spędził jako nauczyciel w szkole zawodowej w Pawlikowicach (1940–1942), prefekt domu zakonnego w Miejscu Piastowym (1941–1942) i Czarnej Strudze k. Warszawy (1942–1944). Podczas pobytu w Strudze pełnił również obowiązki kapelana Armii Krajowej i przyjmował przysięgę od promowanych podchorążych. W czasie powstania warszawskiego został kapelanem Armii Krajowej w II Rejonie „Celków” VII Obwodu „Obroża”, którym dowodził ppor. Karol Sokołowski ps. „Wiktor I”. Duchowny posługiwał w szpitalu polowym i odbierał przysięgi od żołnierzy, a w wyjątkowych okolicznościach przyjmował profesję wieczystą od swoich współbraci zakonnych. Ostatni rok wojny spędził w podwarszawskim Młochowie, gdzie pełnił funkcję przełożonego domu zakonnego.

Po zakończeniu działań wojennych kierował domem zakonnym w Czarnej Strudze. W 1953 roku został ustanowiony kapelanem Sióstr Służebniczek Starowieyskich w miejscowości Pełkinie-Wygarki k. Jarosławia, na terenie ówczesnej diecezji przemyskiej. Posługę wśród zakonnic godził z urzędem proboszcza miejscowej parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy. Jego zasługą było m.in. rozpropagowanie nabożeństwa do Matki Bożej Nieustającej Pomocy, której obraz przywieziono w 1957 roku z klasztoru służebniczek w Starej Wsi. W 1959 roku przełożeni powierzyli ks. Wiszowi nauczanie uczniów w Niższym Seminarium Duchownym w Miejscu Piastowym, gdzie pracował przez trzy lata.

Posługa duszpasterska ks. Wisza nabrała rozpędu w 1962 roku, gdy wyjechał do Warszawy, by objąć funkcję wikariusza w parafii św. Teresy od Dzieciątka Jezus na Tamce. W stołecznej parafii, będącej na etapie odbudowywania kościoła z wojennych zniszczeń, posługiwał tam razem z księżmi Bronisławem Piórkowskim, Janem Boćkowskim i Józefem Winiarskim. W latach 1964–1965 był wikariuszem w Chodakowie k. Sochaczewa, po czym został skierowany do Bydgoszczy jako kapelan Szpitala Wojewódzkiego nr 1. W 1970 roku powrócił do Miejsca Piastowego i pozostawał do decyzji przełożonego domu zakonnego, który zlecał mu różne zadania. Najczęściej było to głoszenie rekolekcji i misji ludowych w parafiach diecezji przemyskiej. Michalita pomagał duszpastersko m.in. w Jasionce, Mrzygłodzie, Czaszynie, Lesku, Tarnawie Górnej, Strachocinie, Rymanowie, Tuligłowach, Tywoni i w wielu innych miejscowościach. Do tego doszły jeszcze serie rekolekcji w różnych częściach Polski oraz comiesięczna pomoc duszpasterska w parafiach Wrocanka i Haczów.

Ostatnie dni życia spędził w szpitalu w Rzeszowie, gdzie zmarł 1 lipca 1995 roku. Jego pogrzeb odbył się 4 lipca 1995 roku pod przewodnictwem biskupa przemyskiego Bolesława Taborskiego. Zmarłego żegnało prawie 100 kapłanów, a także siostry michalitki i świeccy z różnych miejscowości, w których pracował ks. Wisz, co było wymownym znakiem docenienia jego pracowitego życia. Warto dodać, że michalita pozostawił po sobie cenne wspomnienia o swoim współbracie zakonnym Władysławie Błądzińskim, męczenniku II wojny światowej w obozie koncentracyjnym Gross-Rosen (dziś Rogoźnica k. Strzegomia), który został beatyfikowany w gronie 108 męczenników II wojny światowej (13 czerwca 1999).

 

Izabela Chabracka

 

 

Podstawa źródłowa:

 

  1. Archiwum Generalne Zgromadzenia Św. Michała Archanioła (AG-CSMA): Generalny Dom Zakonny w Markach, sygn. 114, spuścizna pod ks. Antonim Wiszu CSMA.
  2. Majka Roman, Antoni Wisz CSMA (materiały opracowane w maszynopisie na potrzeby projektu pt. Będziesz miłował).
  3. Myszor Jerzy, Mirek Agata, Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL. Suplement, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne” 41 (2008), z. 1, s. 137–176.
  4. Tempski Jerzy, Nie od razu kościół zbudowano…, „U Świętej Tereski” nr 2 (16) 2014 (bez nr. str.)

 

 

Ks. Stanisław Małek

https://earth.google.com/earth/d/1h4AsmYee7FbLbU4GEEtumq_mt_hyHYn4?usp=sharing

 

Urodził się 6 lutego 1895 r. w Świdnie w powiecie grójeckim. Po ukończeniu gimnazjum wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego w Warszawie. Święcenia kapłańskie otrzymał 26 stycznia 1919 r. z rąk biskupa pomocniczego warszawskiego Stanisława Galla. Pracował jako wikariusz w parafii św. Małgorzaty w miejscowości Góra Świętej Małgorzaty k. Łęczycy, następnie w parafii św. Benedykta w Radziwiu (obecnie dzielnica Płocka). W grudniu 1919 r. zgłosił się jako ochotnik do służby duszpasterskiej w Polowym Wojsku Polskim. W dniu 18 grudnia 1919 r. został mianowany kapelanem 8. Pułku Piechoty Legionów oraz kapelanem Garnizonu Lublin. Zajął się opuszczoną i niszczejącą cerkwią pułkową, która została dostosowana do zasad liturgii katolickiej i przeznaczona na potrzeby duszpasterstwa wojskowego. Otrzymała ona nazwę Załogowy Kościół Wojska Polskiego w Lublinie. Latem 1920 r. ks. Małek został kapelanem 9. Pułku Piechoty Legionów, walczącego w wojnie polsko-bolszewickiej. Uczestniczył w polskiej kontrofensywie spod Hrubieszowa. Mimo szalejącej wojny, uczył analfabetów (zarówno żołnierzy, jak i dzieci w miejscach stacjonowania pułku ). W dniu 17 września 1920 r. został kapelanem 3. Dywizji Piechoty Legionów, a 30 listopada 1920 r. kapelanem VI Brygady Piechoty Legionów. 8 grudnia 1921 r. powierzono mu funkcję kapelana Rejonu Duszpasterskiego na Pradze i proboszcza parafii św. Klemensa Dworzaka na Pradze. Był również kapelanem Garnizonu Warszawa–Praga oraz proboszczem kościoła garnizonowego w Rembertowie. Warto przypomnieć, że był także proboszczem parafii cywilnej w Rembertowie. Ksiądz Małek był inicjatorem budowy pomnika poległych żołnierzy na polach Ossowa. W 1928 r. został notariuszem Sądu Biskupa Polowego Wojsk Polskich oraz obrońcą węzła małżeńskiego, czyli duchownym, który w procesach o stwierdzenie nieważności małżeństwa przedkłada argumenty przemawiające przeciwko stwierdzeniu nieważności małżeństwa. W Nowy Rok 1934 r. otrzymał awans na stopień majora, a 22 grudnia 1934 r. zamianowany pełniącym obowiązki dziekana Okręgu Korpusu nr I w Warszawie. W 1935 r. zainicjował wzniesienie obelisku Marszałka Józefa Piłsudskiego na placu przed bramą główną Centrum Wyszkolenia Piechoty w Rembertowie. Pomnik odsłonięto 10 listopada 1935 roku. W marcu 1936 r. wybrany do Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Opieki nad Grobami Bohaterów. W dniu 2 maja 1936 r. został mianowany pełniącym obowiązki dziekana Okręgu Korpusu nr III w Grodnie, a 18 maja 1937 r. Dziekanem Generalnym Korpusu Ochrony Pogranicza.

W kampanii wrześniowej 1939 r. był dziekanem Armii „Modlin”, dowodzonej przez generała brygady Emila Przedrzymirskiego–Krukowicza. Po kapitulacji jednostki 27 września uniknął niewoli niemieckiej i wrócił do Warszawy. Działał w konspiracji ZWZ-AK. Od 1942 r. był dziekanem Komendy Obszaru Warszawskiego Armii Krajowej. W 1943 r. został członkiem Kurii Polowej AK. W lipcu następnego roku mianowany drugim zastępcą Naczelnego Kapelana AK. (księdza płk. Tadeusza Jachimowskiego). W chwili wybuchu powstania warszawskiego 1 sierpnia 1944 r. przebywał na Pradze, lecz szczegółów dotyczących jego posługi w dniach powstania nie ustalono. W 1945 r. posługiwał jako wikariusz w parafii Chrystusa Króla na Targówku oraz uczył religii w praskich szkołach. Zmarł 24 października 1947 r. i został pochowany na Cmentarzu Bródnowskim. Jego wkład w działalność polskiego podziemia niepodległościowego został doceniony dopiero po wielu latach. Duchowny został odznaczony Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi, Medalem za Wojnę 1918-1921, Medalem Dziesięciolecia Odzyskania Niepodległości, Medalem za Długoletnią Służbę, Łotewskim Medalem Wojennym i Papieskim Krzyżem Pro Ecclesia et Pontifice. Jego nazwisko umieszczono na tablicy poświęconej proboszczom parafii wojskowej w kościele Matki Boskiej Zwycięskiej w Rembertowie.

 

Anna Małgorzata Gmyrek

 

Bibliografia:

  1. Szwedo Bogusław, Kapelani wojskowi na drogach ku niepodległości. Sto biogramów na stulecie Biskupstwa Polowego w Polsce;
  2. Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939r. Dokumenty, relacje, opracowania, pod red. Wiesława Jana Wysockiego;
  3. Odziemkowski Janusz, Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914-1945;
  4. Podlewski Stanisław, Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej;
  5. Służba duszpasterska Armii Krajowej w Powstaniu Warszawskim, wybór i opracowanie dokumentów Piotr Matusak;
  6. Odziemkowski Janusz, Frątczak Sławomir, Polskie duszpasterstwo wojskowe;
  7. Koprowska Marcelina, Życie religijne podczas Powstania Warszawskiego;
  8. serwis pl,Kapelani w powstaniu warszawskim: Organizacja i działalność [Cz. I] | wMeritum.pl

Ks. Tomasz Rostworowski

https://earth.google.com/earth/d/1RQsfjjD35w0y18GsL_PpKD4KpwF61AgB?usp=sharing

 

Tomasz Rostworowski urodził się 9 listopada 1904 r. w Warszawie. Jego ojciec Karol Paweł Rostworowski był artystą muzykiem i kompozytorem. Jego matka Teresa z Fudakowskich była córką właścicieli dóbr ziemskich w Uhrze i Krasnobrodzie.

Tomasz Rostworowski pierwsze lata życia spędził w Warszawie, a następnie wyjechał z rodziną do Szwajcarii. Po wybuchu pierwszej wojny światowej powrócił do kraju. Jego ojciec został wcielony do armii carskiej a rodzina pozostała bez środków do życia. Przeprowadzili się, więc do rodziny do Kijowa. Uczęszczał tam do gimnazjum oraz rozpoczął działalność harcerską. Po wkroczeniu Niemców do Kijowa Tomasz wrócił do kraju – do Lublina. Uczęszczał tam do Prywatnego Gimnazjum im. Stefana Batorego (tzw. Szkoły Lubelskiej). Tam, w roku 1922 zdał maturę. Był także absolwentem lubelskiej szkoły muzycznej im. Stanisława Moniuszki. W tym okresie został komendantem II Lubelskiej Drużyny Harcerskiej, a później jednym z komendantów Chorągwi Lubelskiej.

Tomasz Rostworowski rozpoczął studia historyczne i filozoficzne na KUL. Był jednym z założycieli oraz pierwszym skarbnikiem i filistrem korporacji akademickiej Concordia. W Lublinie podjął decyzję o kapłaństwie. Po nowicjacie wstąpił w 1923 r. do Towarzystwa Jezusowego. W 1925 r. złożył śluby wieczyste. Wznowił studia filozoficzne w Nowym Sączu oraz w Krakowie. Jednocześnie kontynuował studia w Konserwatorium Muzycznym na wydziale nauczycielskim, gdzie finalnie został zawodowym nauczycielem muzyki i pedagogiem. Swoją naukową działalność rozwijał w lubelskim Bobolanum – studiował tam teologię zakończoną tytułem licencjata w roku 1936. Święcenia kapłańskie uzyskał w 23 czerwca 1935 r. Po studiach w Lublinie, pracował w wileńskim gimnazjum św. Kazimierza, gdzie angażował się zarówno w działalność pedagogiczną, duszpasterską jak i harcerską. Harcmistrzem został mianowany w 1937 r. Ostatnie lata przed wojną spędził w Wilnie.

Tuż przed jej wybuchem o. Tomasz Rostworowski trafił do Domu Rekolekcyjnego we Lwowie. Po zajęciu miasta przez Sowietów usiłował przedrzeć się do Rumunii, ale został schwytany przez patrol wojskowy. Sowiecki dowódca, również muzyk, uwolnił jezuitę po wykonaniu przez niego błyskotliwego koncertu na fortepianie i zaśpiewaniu kilku arii operetkowych. Ojciec Rostworowski przedostał się do Lublina, skąd prowincjał skierował go do Starej Wsi.

W 1940 roku  o. Rostworowski został przeniesiony do Warszawy, gdzie przez dwa lata pełnił funkcję ekonoma w domu zgromadzenia przy ul. Rakowieckiej. W tym czasie zaczął angażować się w działalność konspiracyjną, dodatkowo sprawował funkcję kapelana Szarych Szeregów, był wychowawcą drużyn harcerskich, odbierał przyrzeczenia nowych harcerzy. Objął również opieką najuboższe dzieci Warszawy organizując dla nich świetlicę i stołówkę (przy ul. Polnej). Wygłaszał tam gawędy dla młodych gazeciarzy, próbując w ten sposób dotrzeć do dzieci z marginesu społecznego. Organizował także tzw. „spotkania z piosenką okupacyjną”. Prowadził również kursy etyki w Szkole Położnych przy ul. Karowej. Był zaangażowany w niesienie pomocy Żydom.

Ojciec Tomasz Rostworowski był żołnierzem Armii Krajowej (ps. ksiądz Marek, ojciec Tomasz). Po wybuchu powstania warszawskiego został przydzielony do punktu sanitarnego na Rynku Starego Miasta. Pełnił także funkcję kapelana batalionu „Gustaw”. W niektórych źródłach historycznych można znaleźć informację, że przez pewien czas był kapelanem komendy Głównej AK. 13 sierpnia 1944 po detonacji czołgu-pułapki na ul. Kilińskiego na warszawskim Starym Mieście o Tomasz zorganizował zbiorowy pogrzeb ofiar wybuchu.

Po kapitulacji Starówki 2 września 1944 r. o. Rostworowski nie wziął udziału w ewakuacji, lecz został wraz z rannymi w szpitalu przy ul. Długiej, gdzie był świadkiem zbrodni dokonanej przez wojska niemieckie na pacjentach tej placówki. Cudem uniknął śmierci: niemiecki żołnierz wymierzył w niego lufę pistoletu, a potem zaśmiał się: „Nie mam już kuli!”. Został uratowany przez jednego z eskortujących go żołnierzy: wypchnięty celowo z kolumny więźniów do bramy zburzonej kamienicy. Tam ukrył się i przetrwał przez miesiąc w jednej z ocalałych piwnic Starówki. Za udział w Powstaniu został odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych oraz Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Krzyż Virtuti Militari otrzymał pośmiertnie, gdyż uważano, że zginął w Powstaniu. Po upadku powstania pełnił funkcję duszpasterza w podwarszawskich miejscowościach.

W styczniu 1945 r. po wycofaniu się Niemców z terenów Polski o. Rostworowski początkowo miał objąć zwierzchnictwo nad domem jezuitów w Łęczycy. Zdecydował się pozostać jednak w Łodzi do czego skłonił go napływ młodzieży akademickiej. Uczył religii w gimnazjach oraz starał się dotrzeć do studentów. Na rekolekcje organizowane przez o. Rostworowskiego młodzież przybywała tłumnie. Był pierwszym duszpasterzem akademickim w Łodzi. Opiekował się akademickimi grupami Sodalicji Mariańskiej, tworzył grupy Juventus Christiana. Następnie został opiekunem wszystkich akademickich Sodalicji Mariańskich w Polsce. Uczestniczył w tworzeniu Studium Wyższej Wiedzy Religijnej. Podkreślał konieczność utworzenia w Łodzi „bastionu świadomego katolicyzmu”. Cały czas pracował równocześnie w harcerstwie. Uczestniczył w istotnych dla społeczności studenckiej wydarzeniach jak np. w pogrzebie Marii Tyrankiewiczówny, studentki zamordowanej przez żołnierzy Armii Czerwonej. W trakcie spotkań w Kościele O. Jezuitów wielokrotnie poruszane były tematy polityczne i niepodległościowe. Ojciec Tomasz pełnił funkcję duszpasterza akademickiego do 1950 r.

Ojciec Rostworowski został aresztowany przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa w dniu 21 stycznia 1950 r. i skazany na dwanaście lat więzienia za rzekomą działalność antypaństwową. Zarzuty dotyczyły wykorzystywania spotkań Sodalicji Mariańskiej dla celów politycznych. Został skazany za „usiłowanie dokonania przemocą zmiany ustroju Państwa Polskiego” i przechowywanie broni. Wyrok odbywał w więzieniu na Mokotowie (na Rakowieckiej i Koszykowej) i we Wronkach.  Zwolniony w 1956 roku. Okres więzienia humorystycznie komentował, iż odbył „sześcioletnie zamknięte rekolekcje w klasztorze ojców reakcjonistów”.

Został przeniesiony przez władze kościelne do Kalisza, gdzie pełnił funkcję opiekuna młodzieży zakonnej w nowicjacie. Następnie pracował przez cztery lata jako duszpasterz akademicki na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. W 1961 r. wrócił do Łodzi, gdzie został opiekunem duchowym łódzkiej inteligencji katolickiej. W 1963 r. został wysłany do Watykanu, do polskiej sekcji Radia Watykańskiego, której był kierownikiem w latach 1967–1973. Na bieżąco relacjonował m.in. przebieg obrad Soboru Watykańskiego II oraz brał udział w rzymskich przygotowaniach do obchodów 1000-lecia chrztu Polski.

W 1973 r. o. Rostworowski przyjechał do Warszawy i Łodzi, gdzie obchodził jubileusz 50-lecia życia zakonnego i 30-lecia kapłaństwa. Niedługo później poważnie zachorował i udał się na rekonwalescencje do Domu Zakonnego w Zakopanem. Stamtąd przewieziony do Łodzi, gdzie zmarł 9 marca 1974 r.

30 stycznia 1991 r. został uniewinniony przez Sąd Najwyższy w Warszawie. Obecnie trwają prace przygotowawcze do procesu beatyfikacji o. Tomasza Rostworowskiego.

Stefan Kołucki

Bibliografia:

Ks. Jerzy Sienkiewicz

https://earth.google.com/earth/d/1UPIEqDSbk8fJQ1GgiMNNG7shJrbmZzHi?usp=sharing

 

Ksiądz prałat. płk Jerzy Sienkiewicz (1883–1947) dziekan Dowództwa Okręgu Korpusu VIII w Toruniu, I Zastępca Naczelnego Kapelana AK w trakcie powstania warszawskiego, od listopada 1944 Naczelny Kapelan Sił Zbrojnych.

Ksiądz płk Jerzy Sienkiewicz urodził się 15 września 1883 r. w Okinczycach (obecnie obwód miński na Białorusi). Ego rodzicami byli Konstanty i Helena Julia z Czeczukowiczów.

Uczęszczał do gimnazjum filologicznego w Kołomnie (aktualnie w obwodzie moskiewskim). Brał tam czynny udział w nauczaniu i uświadamianiu narodowym Polaków służących w wojsku rosyjskim. Studiował prawo i filozofię na Uniwersytecie Moskiewskim. Był tam członkiem tajnej organizacji niepodległościowej zajmującej się nauczaniem i rozbudzaniem polskości. Następnie studiował teologię w Seminarium Duchownym w Wilnie. 8 czerwca 1908 r. otrzymał święcenia kapłańskie.

Do 18 marca 1911 r. był wikarym w Ostrej Bramie i notariuszem wileńskiej Kurii Biskupiej. Do 26 czerwca 1913 r. pełnił funkcję kapelana przy kaplicy Dobroczynności oraz redaktora wileńskiego tygodnika “Przyjaciel”. W przedrukowanym z “Wiadomości Salezyańskich” artykule pt.: „Jak ksiądz Bosko przemawiał do dzieci”, cenzura dopatrzyła się zniewagi religii prawosławnej. Za szerzenie idei niepodległościowych pskowski sąd okręgowy skazał go na cztery lata pozbawienia wolności. Karę miał odbywać w miejscowej twierdzy. Rosjanie mieli go za groźnego kapłana nacjonalistę, którego propolską działalność należało powstrzymać.

Wybuch pierwszej wojny światowej zastał go w więzieniu w Pskowie. Więzienną celę opuścił 17 czerwca 1915 r. na skutek amnestii wywołanej działaniami wojennymi. W 1916 r. wstąpił do Polskiej Organizacji Wojskowej. W 1917 r. został aresztowany przez Niemców i internowany w Colle-Schlos a następnie w Czersku. Po wybuchu rewolucji listopadowej w Niemczech w 1918 r. został uwolniony. Do Wilna wrócił 15 listopada 1918, gdzie ponownie pełnił funkcję proboszcza parafii św. Jakuba.

W styczniu 1919 r. jako kapelan “Samoobrony Wileńskiej” brał udział w walkach z bolszewikami o Wilno w szeregach Polskiej Organizacji Wojskowej. Po zajęciu miasta przez bolszewików wstąpił do formowanej I Dywizji Litewsko-Białoruskiej. W trakcie wojny polsko-bolszewickiej w latach 1919-1920 pełnił funkcję dziekana Frontu Litewsko-Białoruskiego, 4 armii i Dowództwa Frontu Północno-Wschodniego pod dowództwem gen. Stanisława Szeptyckiego. W Centralnym Archiwum Wojskowym zachowała się notatka dotycząca ks. Sienkiewicza, który: „dał się poznać jako niezwykle energiczny, do samozaparcia pracowity i pełen ideowego patriotyzmu kapelan”. Odnotowano także, iż był zarówno na pierwszej linii frontu jak i niestrudzenie spieszył rannym z posługą szpitalną.

Po zakończeniu wojny, ówczesny Ojciec Święty Pius XI, mianował ks. Sienkiewicza tajnym szambelanem papieskim. Następnie ksiądz Sienkiewicz został duszpasterzem Okręgu Wojskowego w Lublinie. W 1921 r. oddelegowany do Dowództwa Okręgu Generalnego w Grudziądzu, gdzie został szefem duszpasterstwa katolickiego na terenie Pomorza.

W 1923 r. ks. Sienkiewicz został rektorem kościoła garnizonowego św. Katarzyny w Toruniu. Był jednocześnie Szefem Duszpasterstwa Katolickiego Okręgu Korpusu VIII przeniesionego w 1922 r. z Grudziądza do Torunia. Zadaniem ks. Sienkiewicza była organizacja duszpasterstwa wojskowego na Pomorzu. Miał za zadanie stworzyć od podstaw wojskową strukturę kościelną w Toruniu i na Pomorzu, m.in. poprzez dobór doświadczonych kapłanów, którzy pełniliby posługę na terenach dopiero co przyłączonych do Polski.

Dzięki staraniom ks. Sienkiewicza przed kościołem odsłonięto 3 maja 1927 r. pięciometrowy pomnik Matki Boskiej Królowej Korony Polskiej. Ksiądz Sienkiewicz wiele czasu poświęcał także na działalność społeczną. Był członkiem Komisji Rewizyjnej Rady Administracyjno-Gospodarczej w Kurii Biskupiej Wojsk Polskich i sędzią Sądu Biskupiego Wojska Polskiego. Udzielał się w Komitecie Budowy Domu Żołnierza w Toruniu, w Radzie Nadzorczej Pomorskiej Ligi Obrony Powietrznej Państwa, w Zarządzie Opieki Rodzicielskiej przy Państwowym Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Toruniu. Był także (1928-1932) sekretarzem Zarządu Okręgu i Komitetu Okręgowego Polskiego Czerwonego Krzyża na Pomorzu, a w latach 1932-1933 prezesem Zarządu pomorskiego okręgu PCK. W 1931 r. został uhonorowany Odznaką Honorową PCK. Był także członkiem zarządu Komitetu Wojewódzkiego Pomocy Polskiej Młodzieży Akademickiej w Toruniu i członkiem zarządu Oddziału Pomorskiego ZHP.

31 sierpnia 1933 r. został przeniesiony w stan spoczynku i zwolniony z wojska. Opuścił Toruń i przeniósł się do swej macierzystej diecezji w Wilnie. Do wybuchu drugiej wojny światowej był w administratorem w Czarnej Wsi (1935) oraz w Zabłudowie (woj. białostockie) (1937). W 1939 r. mieszkał w Warszawie przy ul. Chocimskiej 35 na Mokotowie, gdzie zastał go wybuch drugiej wojny światowej.

W trakcie drugiej wojny światowej ks. Sienkiewicz był jednym z członków tajnej organizacji “Towarzystwo Patriotyczne”, która popierała politykę gen. Władysława Sikorskiego, Naczelnego Wodza i Premiera Rządu Polskiego w Londynie i skupiała wiele osobistości inteligencji warszawskiej ze świata polityki, nauki, kultury i literatury.

Po powołaniu 14 lutego 1942 r. Armii Krajowej, Biskup Polowy gen. dr ks. Józef Gawlina na wniosek gen. Stefana „Grota” Roweckiego mianował ks. prałata płk. dr Tadeusza Jachimowskiego Naczelnym Kapelanem AK polecając mu jednocześnie utworzenie konspiracyjnej Kurii Polowej Armii Krajowej. Ksiądz Sienkiewicz został I Zastępcą Naczelnego Kapelana. W skład Kurii Polowej AK “NAKASZ” wchodzili m. in.: Naczelny Kapelan i Wikariusz Generalny Biskupa Polowego na Kraj ks. prałat płk. Dr Tadeusz Jachimowski ps. Budwicz, I Zastępca Naczelnego Kapelana ks. prałat płk Jerzy Sienkiewicz ps. Guzenda, Juraha, II Zastępca Naczelnego Kapelana ks. ppłk. Józef Małek ps. Pilica, Kanclerz Kurii Polowej, Intendent Kurii Polowej i 4 członków Kurii Polowej. Siedziba Naczelnego Kapelana AK znajdowała się na terenie Szpitala Miejskiego św. Rocha, obok Uniwersytetu na Krakowskim Przedmieściu.

8 lipca 1944 r. Naczelny Kapelan AK przekazał Biskupowi Polowemu ks. Józefowi Gawlinie pseudonimy trzech księży, którzy w nagłym wypadku mieliby go automatycznie zastąpić. Byli to: ks. Jerzy Sienkiewicz ps. Juraha, ks. płk. Franciszek Juszczyk ps. Świrada oraz ks. ppłk. Józef Małek ps. Pilica.

Ksiądz Jachimowski i ks. Sienkiewicz, jako jego zastępca współpracowali ściśle z Delegaturą Rządu na Kraj. Należeli także do Komisji Duchowieństwa działającej w Departamencie Wyznań Delegatury Rządu, reprezentującej całe katolickie duchowieństwo polskie wobec polskich władz podziemnych.

1 sierpnia 1944 r w chwili wybuchu powstania warszawskiego Naczelny Kapelan AK ks. płk. Jachimowski znajdował się na ul. Elektoralnej i od samego początku był pozbawiony możliwości kontaktu z Komendą Główną w fabryce Kamlera na Woli i Komendą Okręgu mieszczącą się w budynku przy ul. Jasnej. Tam, na drugim piętrze znajdował się także referat “Duszpasterstwo Wojskowe”. Urzędował tam dziekan obszaru stolicy ks. płk. Stefan Kowalczyk “Biblia”, który stał się też faktycznym Naczelnym Kapelanem powstania. 7 sierpnia 1944 r. ksiądz Jachimowski znalazł się w kościele św. Wojciecha na Woli, gdzie następnego dnia, po wypędzeniu wszystkich z kościoła przez Niemców, został wywołany z tłumu i zamordowany.

Ksiądz Sienkiewicz tak jak Naczelny Kapelan AK został odcięty od Dowództwa i pozbawiony wszelkiej z nim łączności, ponieważ w momencie rozpoczęcia walk znajdował się w mieszkaniu swego bratanka przy ul. Leszno. Nieznane są dokładne losy ks. Jerzego Sienkiewicza w czasie powstania. Wiadomo jedynie, iż pełnił posługę kapelana wśród powstańców i ludności cywilnej. Po kapitulacji razem z ludnością cywilna trafił do obozu przejściowego w Pruszkowie.

7 października 1944 r. ks. Sienkiewicza spotkał ks. Mieczysław Paszkiewicz w Milanówku. 26 października 1944 r. ks. Sienkiewicz został wikariuszem generalnym AK, a od listopada 1944 naczelnym kapelanem Sił Zbrojnych. Zatwierdzony został do tej funkcji 22 grudnia 1944 r. i pełnił ją do marca 1945 r.

Po zakończeniu wojny ks. Jerzy Sienkiewicz pełnił posługę duszpasterską w parafii Żuków (gm. Grodzisk Mazowiecki), gdzie zmarł w 1947 r. w wieku 64 lat, z których 39 przypadło na stan kapłański. Został pochowany na tamtejszym cmentarzu. Mogiła ks. Sienkiewicza nie zachowała się na cmentarzu parafialnym w Żukowie, gdyż po wojnie została przeniesiona w jego „rodzinne strony”.

Stefan Kołucki

 

Bibliografia:

O. MICHAŁ CZARTORYSKI

 

https://earth.google.com/earth/d/1mIGTI2kCv616_tX18Wx3zN0sjUf_P8j9?usp=sharing

 

Ojciec Michał Czartoryski urodził się 19 lutego 1897 r. w Pełkiniach koło Jarosławia. Był szóstym z jedenaściorga dzieci księcia Witolda Czartoryskiego i Jadwigi Czartoryskiej z domu Dzieduszyckiej. Na chrzcie otrzymał imiona Jan Franciszek. Cała jego rodzina była bardzo wierząca: jego rodzice należeli do wspólnoty, jego dwaj bracia Jerzy i Stanisław zostali księżmi diecezjalnymi, a siostra Hanna wstąpiła do klasztoru sióstr wizytek na Krakowskim Przedmieściu w Warszawie.

Wczesne lata dzieciństwa upłynęły mu spokojnie w posiadłości rodzinnej w Pełkiniach. W latach 1910-1914 Jan Franciszek Czartoryski wraz z młodszym bratem Romanem uczęszczał do szkoły średniej o nazwie Polskie Ognisko Wychowawcze Wiejskie, w skrócie „Ognisko”. W latach 1914-1915 przebywał przez 8 miesięcy na zamku we Vranovie (Frain) na Morawach, u swych krewnych Adama i Stefanii Stadnickich.

Wybuch I wojny światowej sprawił, że kolejne cztery miesiące Jan Franciszek spędził już w wojsku austriackim, w 7. Dywizjonie Artylerii Konnej, a w latach 1915-1916 odbył służbę wojskową, ucząc się w szkole oficerskiej armii austriackiej. Jednocześnie przygotowywał się do matury w trybie “wojennym”, którą zdał 10 stycznia 1916 r. w Cesarsko-Królewskiej II Wyższej Szkole Realnej w Krakowie. Młody Jan Franciszek otrzymał zatem dyplom uprawniający do studiów na politechnice. W 1917 r. rozpoczął studia na wydziale architektury Politechniki Lwowskiej.

Od listopada 1918 r. do połowy 1919 r. Jan Franciszek był uczestnikiem obrony Lwowa. Następnie w wojnie polsko-bolszewickiej 1920 r. wraz z „Orlętami Lwowskimi” bronił miasta przed armią Siemiona Budionnego. W starciu z bolszewicką inwazją walczyli także jego bracia: Kazimierz, Jerzy i Roman (w 1931 r. przeniesiono go do rezerwy). W 1921 r. Jan wrócił na politechnikę, gdzie był jednym z założycieli Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej „Odrodzenie”, a wraz z przyjaciółmi i krewnymi założył „Związek Rycerzy Chrystusowych pod wezwaniem świętego Dominika”, czyli Związek Rekolekcyjny św. Dominika. Czartoryski został pierwszym prezesem Koła Lwowskiego. Po ukończeniu studiów w 1926 r. odbył długą podróż po Europie Zachodniej: do Francji, Belgii i Włoch. W dniach 10-17 lipca w Le Saulchoir (Belgia) odprawił rekolekcje zamknięte, które poprowadził dominikanin, o. Benoit d`Argentien. Najprawdopodobniej właśnie po tych rekolekcjach Jan podjął decyzję o wstąpieniu do diecezjalnego seminarium duchownego we Lwowie. Postanowił zostać studentem wydziału teologii na Uniwersytecie Jana Kazimierza.

We wrześniu 1927 r. podjął ostatecznie decyzję o wstąpieniu do Zakonu Kaznodziejskiego i przyjął habit dominikański wraz z zakonnym imieniem Michał. Po roku złożył pierwsze śluby zakonne, a po trzech latach został dopuszczony do profesji wieczystej, którą złożył 25 września 1931 roku. Przełożeni zakonni dostrzegli jego dojrzałość i pomimo jego krótkiego stażu zakonnego mianowali go magistrem, czyli wychowawcą młodych dominikanów przygotowujących się do złożenia pierwszych ślubów w nowicjacie. Funkcję wychowawcy pełnił niemal nieprzerwanie aż do śmierci, opiekując się zarówno nowicjuszami, jak i braćmi studentami. Oprócz obowiązków wychowawcy był także duszpasterzem świeckich. Był kierownikiem duchowym wielu znajomych i przyjaciół jeszcze z czasów „Odrodzenia”. Do końca życia działał w Związku Rekolekcyjnym, prowadził rekolekcje i wykłady dla studentów. Był asystentem świeckich dominikanów w Warszawie i Krakowie.

Część majątku dominikańskiego we wschodniej Polsce została sprzedana w celu budowy klasztoru w Poznaniu oraz domu studiów w Warszawie w Służewie. Planowano także remont zrujnowanego klasztoru w Lublinie i powrót do klasztoru dominikanów w Wilnie. Ojciec Michał jako inżynier-architekt został oddelegowany do nadzoru budowy na Służewie. W 1937 r. budynek został ukończony i mogło się do niego wprowadzić ponad 40 zakonników, studentów i profesorów. W 1939 r. klasztor na Służewie został zajęty przez Wehrmacht, tylko kilka pomieszczeń pozostawiono do dyspozycji braci. Podobnie było w innych klasztorach, na przykład w Jarosławiu. Na szczęście można było przenieść dom studiów do Krakowa, gdzie o. Michał został magistrem do 1943 r. Rok później został ponownie wysłany do Warszawy, ale zanim tam się udał, na przełomie czerwca i lipca 1944 r., z powodu przemęczenia, wyjechał na odpoczynek do domu sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża w Żułowie na Lubelszczyźnie. Do stolicy powrócił pod koniec lipca.

1 sierpnia 1944 r. Michał Czartoryski udał się ze służewskiego klasztoru na Powiśle, gdzie miał umówioną wizytę lekarską. Tam zastała go godzina „W”, toteż został odcięty od reszty miasta. Postanowił zatrzymać się w mieszkaniu Kaszniców przy ul. Smulikowskiego. Gdy w kolejnych dniach powstania ujrzał pierwszych zabitych i rannych, sam zgłosił się do dowództwa III Zgrupowania „Konrad” na Powiślu i zaproponował objęcie funkcji kapelana oddziału. Propozycja została przyjęta z radością, gdyż wyznaczony kapelan nie dotarł i oddziały pozostawały bez opieki duszpasterskiej. Ojciec Michał rozpoczął codzienną posługę, nie tylko jako kapelan wojska, ale także ludności cywilnej Powiśla. Odprawiał Msze św. w opuszczonym kościele przy ul. Tamka. 15 sierpnia sprawował uroczystą Mszę polową w bramie, na dziedzińcu Ubezpieczalni Społecznej przy ul. Smulikowskiego. Niemal całe życie w powstaniu toczyło się w piwnicach – i tam właśnie większą część czasu spędzał wraz z ludnością cywilną o. Michał. Zachowało się wiele świadectw z jego posługi duszpasterskiej. Po ponad miesiącu walk, w nocy z 5 na 6 września 1944 r. powstańcy wycofali się do Śródmieścia. Pozostali tylko cywile i najciężej ranni w szpitalach. Ojciec Michał przebywał tej nocy w piwnicy kamienicy firmy „Alfa-Laval” na rogu ulic Tamka i Smulikowskiego, gdzie czuwał przy siedmiu ciężko rannych powstańcach, których nie można było ewakuować. Personel medyczny namawiał go, aby zdjął habit i wyszedł wraz z cywilami zanim wkroczą Niemcy. Jednak on odmówił pozostawienia rannych samych. Niemcy po wejściu do kamienicy najprawdopodobniej zastrzelili rannych, a cywilów wraz z o. Michałem wyprowadzono na ulicę. Tam po kolei rozstrzelali cywilów oraz bohaterskiego dominikanina. Wszystkie ciała wywlekli na barykadę i spalili, a szczątki kazali zakopać. Już po powstaniu, gdy ekshumowano zabitych, nie dało się rozpoznać i odnaleźć szczątków o. Michała.

Proces beatyfikacyjny zakonnika został zakończony 29 stycznia 1993 r. przed Metropolitalnym Trybunałem Rogatoryjnym w Warszawie. Do grona błogosławionych spośród 108 męczenników II wojny światowej zaliczył go papież Jan Paweł II w czasie podróży apostolskiej do Polski 13 czerwca 1999 roku.

Joanna Krzyżanowska

 

Bibliografia;

  1. https://www.apchor.pl/temat/2019/06/14/Kapelan-wierny-do-konca-bl-ojciec-Michal-Czartoryski-OP (dostęp: 26.09.2022).
  2. https://czartoryski.dominikanie.pl/kapelan.php (dostęp: 26.09.2022).
  3. Brzeziński Marcin, Pasja Michała. Życie i męczeńska śmierć bł. Michała Czartoryskiego OP, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 2015.

https://earth.google.com/earth/d/1F4orksoyqB-RrWqr75MEdwb6ssfZE3Ty?usp=sharing

 

Urodził się 25 marca 1900 r. w Skierniewicach. Syn Stanisława i Marii z d. Thomas. Ukończył siedmioklasową Szkołę Realną w Skierniewicach (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Prusa). Następnie uczęszczał do Gimnazjum Witolda Wróblewskiego w Warszawie (obecnie Liceum Ogólnokształcące im. Tadeusza Czackiego). Od 25 września 1915 r. do 18 stycznia 1916 r. aktywnie działał w szeregach Straży Obywatelskiej, za co otrzymał dyplom wydany przez Komendanta Straży Obywatelskiej miasta stołecznego Warszawy. W 1918 r. zdał maturę. W listopadzie 1918 r. brał udział w „rozbrajaniu Niemców” w Warszawie.

Po maturze podjął studia w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchownym w Warszawie. Przerwał je wybuch wojny polsko-bolszewickiej 1919 -1920 r. W tym czasie Zbigniew Kamiński zaciągnął się do 201. pułku piechoty ochotniczej Wojska Polskiego pod dowództwem mjr. Jana Edwarda Dojan-Surówką.

W batalionie ochotników wileńskich wchodzącym w skład pułku pełnił służbę sanitarną (później służył w VI harcerskim pułku wojsk Litwy Środkowej).

W 1923 ukończył Wyższe Metropolitalne Seminarium Duchowne w Warszawie i 21 stycznia tego roku otrzmał święcenia kapłańskie. Od 1926 r. studiował prawo kanoniczne na Papieskim Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie, gdzie cztery lata później zdobył stopień naukowy doktora. Po powrocie do kraju posługiwał jako wikariusz, a także był prefektem, czyli nauczycielem religii, w gimnazjach warszawskich: św. Kazimierza i w Żeńskim Gimnazjum Państwowym im. Juliusza Słowackiego.

Przed wojną ks. Kamiński działał w stowarzyszeniu Juventus Christiana, nowoczesnej katolickiej organizacji studenckiej, której członkowie zajmowali się m.in. systematycznym studiowaniem Pisma Świętego i organizowali religijne obozy samokształceniowe.

W czasie II wojny światowej czynnie działał w konspiracji niepodległościowej. Najpierw był kapelanem Narodowej Organizacji Wojskowej (NOW). Używał wówczas pseudonimu Antoni, następnie wszedł do Naczelnego Kapelanatu Sił Zbrojnych (NAKASZ), gdzie zajmował stanowisko dziekana, a potem kanclerza Tajnej Kurii Polowej Armii Krajowej (najpierw w stopniu majora, później podpułkownika). Posługiwał też jako kapelan w Szpitalu Miejskim św. Rocha przy ul. Krakowskie Przedmieście. Jego bezpośrednim przełożonym był ks. płk. Tadeusz Jachimowski ps. „Budwicz”.

Wziął czynny udział w powstaniu warszawskim, gdzie pełnił funkcję kapelana. Pod koniec powstania warszawskiego został ciężko ranny. Do zdrowia wracał w klasztorze sióstr wizytek. W październiku 1944 r. ewakuowany wraz z zakonnicami do Łowicza. Gdy wyzdrowiał, został oddelegowany do dowództwa AK w Częstochowie. Po wojnie decyzją Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie otrzymał odznaczenie Krzyżem Walecznych, Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Krzyżem Armii Krajowej.

W latach powojennych posługiwał w pariafii Matki Bożej Częstochowskiej na Powiślu, której proboszczem był do 1948 roku. Zabezpieczył ocalałe resztki zrujnowanej świątyni z nadzieją na jej przyszłą odbudowę. W 1951 r. objął urząd rektora kościoła akademickiego św. Anny trzy Krakowskim Przedmieściu. W 1954 r. wskutek stosowanych wobec duchowieństwa represji został skierowany do parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Drwalewie w powiecie grójeckim. W latach 60-tych był rektorem kościoła św. Kazimierza przy klasztorze Sióstr Sakramentek na Nowym Mieście w Warszawie. Aktywnie działał na polu ekumenicznym, wprowadzając nowatorski sposób odprawiania Mszy i głoszenia homilii. W 1970 r. został proboszczem parafii św. Jadwigi Śląskiej w Milanówku. Zachęcony przez swojego przyjaciela Józefa Rybickiego, wstapił do Komitetu Obrony Robotników (KOR). We wrześniu 1985 r. przekazał swój księgozbiór bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Drohiczynie. Pod koniec życia awansowany na stopień pułkownika Wojska Polskiego. W 1991 r. odznaczony Krzyżem za udział w wojnie 1918-1921. Zmarł 23 marca 1991 r. i został pochowany w grobie rodzinnym na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

W 2006 r. pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.

 

Anna Małgorzata Gmyrek

 

Bibliografia:

Gdy zaczniemy walczyć miłością. Portrety kapelanów Powstania Warszawskiego, pod red. Grzegorza Górnego i Aleksandra Kopińskiego, Warszawa 2004.

Podlewski Stanisław, Wierni Bogu i Ojczyźnie. Duchowieństwo katolickie w walce o niepodległość Polski w II wojnie światowej, Warszawa 1971.

Odziemkowski Janusz, Frątczak Sławomir, Polskie duszpasterstwo wojskowe, Warszawa 1996.

Odziemkowski Janusz, Służba duszpasterska Wojska Polskiego 1914-1945, Warszawa 1998.

Służba duszpasterska Armii Krajowej w Powstaniu Warszawskim, wybór i oprac. dokumentów Piotr Matusiak, Siedlce 1996.

 

Źródła internetowe:

serwis wmeritum.pl – Kapelani w powstaniu warszawskim: Organizacja i działalność [Cz. I] | wMeritum.pl [dostęp 26.09.2022r.]

Strona Ordynariatu Polowego Wojska Polskiego –  https://archiwum-ordynariat.wp.mil.pl/pl/378_13970.html [dostęp 26.09.2022r.]

https://earth.google.com/earth/d/1VkJBi8pGw0VGgkObUCsElZeT4mhudnlv?usp=sharing

 

Wiedza na temat ks. Feliksa Augustyniaka ps. “Burza” i dostępne o nim informacje są bardzo zdawkowe. Wiadomo, że urodził się 25 kwietnia 1901 r. i pochodził z diecezji siedleckiej. W okresie przedwojennym we wsi Sterdyń w diecezji siedleckiej istniało Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży Polskiej, które skupiało młodzież mieszkającą w obu wsiach – Dzięcioły Bliższe i Dalsze. Prowadziła je Zofia Pałka, a opiekę nad nim sprawowali m.in. Ksiądz Feliks Augustyniak i Hrabina Krasińska.

30 grudnia 1936 r. w Sterdyni, gdzie proboszczem był ks. Augustyniak, rozpoczęły pracę Siostry Opatrzności Bożej. Za aprobatą biskupa Czesława Sokołowskiego, a na prośbę ks. Augustyniaka, zakonnice zamieszkały w domu ofiarowanym przez hrabinę Krasińską.

W ostatnich dniach czerwca 1942 r. na plebanii w Sterdyni z inicjatywy ks. Augustyniaka ,w Domu Zgromadzenia Sióstr Opatrzności Bożej, utworzono tajne gimnazjum.

Podczas powstania warszawskiego ks. Augustyniak posługiwał wśród oddziałów  Obwodu Śródmieście, 2 rejonu i walczącego tam batalionu AK „Miłosz”. Rozkazem komendanta okręgu Warszawskiego AK z 2 października 1944 r. mianowany majorem. Zmarł 22 czerwca 1967 roku.

 

Joanna Krzyżanowska

 

Bibliografia:

  1. https://muzeum-niepodleglosci.pl/wp-content/uploads/2021/10/AK092021.pdf (dostęp: 23 września 2022)
  2. https://www.sterdyn.com.pl/asp/pliki/pobierz/Publikacja.pdf (dostęp: 23 września 2022)
  3. http://www.wiescisokolowskie.pl/ktorys-mi-skrzydla-przypial,0JqH5vpynsahGVAidud9AiM4b88466An69klQb0C6eDPz3edf6.html (dostęp: 23 września 2022).

 

 

Wirtualny spacer:

https://earth.google.com/earth/d/1rMWx63-TYHj3O0ZIOsAUbRpGo4qXfRDg?usp=sharing

 

Ks. Jerzy Baszkiewicz urodził się 16 grudnia 1914 r. w Warszawie. W 1934 r. ukończył Gimnazjum im. Adama Mickiewicza w Warszawie. Naukę kontynuował w Szkole Podchorążych Artylerii. Po maturze wstąpił do Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego. Święcenia kapłańskie otrzymał 23 czerwca 1940 r. Najpierw został skierowany do parafii w Jasieńcu. 18 listopada 1942 r. mianowano go prefektem, czyli nauczycielem katechezy, w parafii św. Marii Magdaleny na warszawskim Wawrzyszewie. Przyjął pseudonim Radwan II. W kwietniu 1944 r. został kapelanem żołnierzy walczących w Puszczy Kampinoskiej (w działaniach duszpasterskich wspierał go m.in. ks. Stefan Wyszyński, będący wówczas kapelanem zakładu dla ociemniałych w Laskach). Tam odprawiał msze święte, chrzcił, spowiadał, błogosławił związki małżeńskie, udzielał rannym komunii i ostatniego namaszczenia oraz przewodniczył obrzędom pogrzebowym poległych. Wielokrotnie rozmawiał z powstańcami, dodając im otuchy i niosąc nadzieję. Interesował się przebiegiem akcji, oglądał zdobytą broń, zadawał rzeczowe pytania. Uczestniczył w ataku leśnych oddziałów Zgrupowania AK „Kampinos” na lotnisko bielańskie (1 sierpnia 1944 r.) i na Dworzec Gdański (21 sierpnia 1944 r.). Z oddziałem był do końca, aż do rozbicia Grupy „Kampinos” pod Jaktorowem 29 września 1944 r. 11 października 1944 r. poinformował warszawską kurię metropolitalną, że zatrzymał się w Łowiczu i przebywał tam do 17 stycznia 1945 r. Tydzień później dotarł do swej dawnej parafii na Wawrzyszewie, gdzie po krótkim pobycie został skierowany do parafii św. Jana we Włocławku zgodnie z listem polecającym od ks. Wyszyńskiego. W 1946 r. wrócił do stolicy i do marca 1950 r. posługiwał w parafii Wszystkich Świętych na pl. Grzybowskim, a w latach 1950–1959 w kościele św. Floriana na Pradze. Od 1959 r. do 1964 r. pracował w Wyższym Metropolitalnym Seminarium Duchowym. W marcu 1964 r. otrzymał nominację na proboszcza parafii archikatedralnej św. Jana Chrzciciela na Starym Mieście. W 1973 r. został mianowany dziekanem dekanatu Stare Miasto. Urząd pełnił do 14 stycznia 1980 r., kiedy odszedł na emeryturę z powodu złego stanu zdrowia. Zmarł 1 grudnia 1984 r. i został pochowany w kwaterze kapłańskiej na cmentarzu Bródnowskim.

Anna Małgorzata Gmyrek

Bibliografia:

  1. Myśl praska, Jerzy Baszkiewicz – ksiądz, kapelan AK, nauczyciel religii, https://myslpraska.pl/jerzy-baszkiewicz-ksiadz-kapelan-ak-nauczyciel-religii/ [dostęp: 29.09.2021]
  2. Nasze Łomianki, Kapelani z Puszczy Kampinoskiej cz. III, https://naszelomianki.pl/2007/05/29/kapelani-z-puszczy-kampinoskiej-cz-iii/ [dostęp: 29.09.2021]
  3. Stowarzyszenie Pamięci Powstania Warszawskiego, Duszpasterstwo w Powstaniu Warszawskim, http://www.sppw1944.org/index.html?http://www.sppw1944.org/powstanie/duszpasterstwo.html [dostęp: 29.09.2021]
  4. Tygodnik „Idziemy”, Kapelan Grupy „Kampinos, http://idziemy.pl/kosciol/kapelan-grupy-kampinos-/70235 [dostęp: 29.09.2021]
  5. Rogala R., Ksiądz kanonik Jerzy Euzebiusz Baszkiewicz, Warszawa : AWiR Akces Sukces-Sport, 2020.