AKTUALNOŚCI

NÓŻ W PLECY. AGRESJA SOWIETÓW NA POLSKĘ

16 września 2020

17 września 1939 r. Polska została zaatakowana przez Związek Sowiecki, który pogwałcił wszelkie umowy międzynarodowe, szczególnie traktat ryski z 1921 r. i polsko-sowiecki pakt o nieagresji z 1932 r. Było to wbicie noża w plecy w sytuacji, gdy Polacy rozpaczliwie bronili swojego kraju przed zdecydowanie silniejszym agresorem niemieckim. Inwazja sowiecka oznaczała, że Polska musiała teraz prowadzić nierówną walkę na dwóch frontach.

Zbrodnia ZSRS została usankcjonowana niemiecko-sowieckim paktem o nieagresji podpisanym przez niemieckiego ministra spraw zagranicznych Joachima von Ribbentropa i ministra spraw zagranicznych ZSRS Wiaczesława Mołotowa 23 sierpnia 1939 r. oraz dołączonym do niego tajnym protokołem. Obie strony dokonały podziału między siebie stref wpływów w Europie Środkowej i Wschodniej. Terytoria Estonii, Łotwy i Finlandii miały się znaleźć w Sowieckiej strefie wpływów, a granica między Rzeszą Niemiecką a ZSRS na ziemiach polskich miała przebiegać wzdłuż Narwi, Wisły i Sanu. Pakt otwierał Hitlerowi możliwość uderzenia na Polskę przy całkowitej akceptacji Stalina.

 Wspólna defilada agresorów

17 września 1939 r. o godz. 3.00 sowiecki dyplomata Władimir Potiomkin odczytał Wacławowi Grzybowskiemu, ambasadorowi RP w Moskwie, notę dyplomatyczną, w której uzasadniał wkroczenie wrogich wojsk na teren Rzeczypospolitej. W dokumencie tym stwierdzono upadek państwa polskiego i ucieczkę jego rządu oraz rzekomą konieczność wzięcia w obronę „ludności cywilnej z zachodnich terenów Białorusi i Ukrainy”. ZSRS uznał za nieaktualne wszystkie układy zawarte z Polską. Argumenty strony sowieckiej były oczywistym kłamstwem, gdyż państwo polskie jeszcze funkcjonowało, a rząd polski opuścił kraj dopiero 17 września w godzinach wieczornych. Na domiar złego Potiomkin poinformował stronę polską o rozpoczęciu wojny, gdy 600-tysięczna armia sowiecka już stała na wschodniej granicy kraju. Polski dyplomata nie przyjął dokumentu, co jednak nie przeszkodziło Sowietom. 19 września wkroczyli do Wilna, 21 września zdobyli Grodno, a 22 września zajęli Lwów. W tym samym dniu Armia Czerwona i Wehrmacht zorganizowały wspólną defiladę zwycięstwa w Brześciu, demonstrując wyższość nad pokonanymi Polakami. 28 września Rosjanie zajęli Lublin. W tym dniu Rzesza Niemiecka i Związek Sowiecki zawarły kolejny układ, na mocy którego zmodyfikowały dotychczasowe ustalenia paktu Ribbentrop-Mołotow. ZSRS odstąpił Niemcom Lubelszczyznę i wschodnią część Mazowsza, natomiast Niemcy wyrazili zgodę na włączenie Litwy do sowieckiej strefy wpływów. Układ ten nazywany jest drugim paktem Ribbentrop-Mołotow, gdyż podpisali go ci sami sygnatariusze, którzy spotkali się 23 sierpnia. O tajnych ustaleniach obydwu agresorów nie wiedział rząd polski. Upadek Rzeczypospolitej był w tej sytuacji przesądzony.

Wolne wybory po sowiecku

Opanowanie Kresów Wschodnich Rzeczypospolitej zapoczątkowało hekatombę ludności cywilnej. Na zajętych terenach Sowieci zorganizowali tzw. wolne wybory, które odbyły się pod terrorem NKWD i przesądziły o wcieleniu tych ziem do ZSRS. Ich mieszkańcom narzucono obywatelstwo sowieckie. Pod hasłami walki klasowej i dyktatury proletariatu okupanci przystąpili do masowych aresztowań i deportacji ludności polskiej. Zsyłano ludzi na Syberię, dokąd docierali pociągami towarowymi w bydlęcych wagonach i warunkach urągających ludzkiej godności. Następnie byli rozmieszczani w obozach pracy niewolniczej (tzw. gułagi), w których najczęściej umierali z zimna lub przemęczenia. Tylko w latach 1940–1941 sowieckie władze przeprowadziły deportację ok. 400 tys. obywateli polskich. Szczególny nacisk położono na zwalczanie elit politycznych, wojskowych i intelektualnych w celu pozbawienia narodu przywództwa i zniszczeniu jego morale. Tragicznym obrazem tej polityki były masowe mordy dokonywane na polskich oficerach w Katyniu, Miednoje, Charkowie i innych miejscach kaźni, w których zginęło łącznie ponad 20 tys. Polaków. Na zagarniętych terenach Sowieci niszczyli wszelkie ślady kultury polskiej.

Edgar Sukiennik, Mt 5,14

BIBLIOGRAFIA:

Magdalena Dzienis-Todorczuk, Agresja sowiecka na Polskę i okupacja wschodnich terenów Rzeczypospolitej 1939-1941, w: Teki edukacyjne IPN. Materiały dla ucznia, Białystok-Warszawa 2019

Grażyna Korneć, Początki okupacji Kresów Wschodnich przez Związek Sowiecki (1939-1941), „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 4 (2007)

Marek Kornat, Polska 1939 roku wobec paktu Ribbentrop-Mołotow. Problem zbliżenia niemiecko-sowieckiego w polityce zagranicznej II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002

x. Bolesław Kumor, Historia Kościoła, Lublin 2004

Jerzy Łojek, Agresja 17 września 1939. Studium aspektów politycznych, Warszawa 1990